Aktualności

Autorka: Zofia Nowak

Osoba ciekawa świata, nieustannie zadająca pytania i poszukująca odpowiedzi na nie. Pasjonatka edukacji i różnych podejść do kształcenia oraz różnic międzynarodowych w podejściu do wychowania dzieci. W badaniach łączy podejście pedagogiczne z fizjologią mózgu. Dopiero rozpoczyna swoją przygodę ze światem nauki, ale być może będzie to przygoda warta przeżycia.

Wiosna jest czasem szczególnym w roku kalendarzowym, bowiem to właśnie wtedy przyroda powraca do życia po zimowej chandrze i ciesząc nas barwnymi kwiatami, świeżą trawą, śpiewem ptaków i aktywnością innych zwierząt, stwarza okazję do wielu obserwacji (i tym samym uczenia się). Właśnie w takich warunkach odbył się projekt pod nazwą Rzeka Okiem Naukowca. Uczestnictwo w przedmiocie dało nam okazję do bliższego poznania funkcjonowania programu eTwinning, którego idea wielu z nas ogromnie się spodobała. Efekty naszych projektów zamieszczane są na platformie TwinSpace – zapraszamy do zajrzenia!

Jak powstawał projekt? 

Zajęcia zostały zaprojektowane w nurcie STEAM (Science, Technology, Engineering, Art, Mathematics) - podejścia edukacyjnego mówiącego, że nauka w szkole powinna być jak najbardziej interdyscyplinarna i angażująca ucznia na różnych płaszczyznach, aby nie tylko wydobyć z dziecka jak największy potencjał, ale aby proces uczenia się przebiegał w jak najbardziej efektywny sposób.

Zadaniem projektu było przede wszystkim zaznajomienie uczniów z tematyką monitoringu rzek i innych wód oraz pokazanie jak najbliższych realiów pracy naukowców działających w terenie. Rzeki, jako ekosystemy niezwykle dynamiczne i jednocześnie wrażliwe na wszelkie zmiany otaczającego środowiska, muszą być cyklicznie badane. W obecnych czasach mamy do czynienia z bardzo szybkimi zmianami w środowisku, wobec czego rośnie zapotrzebowanie na specjalistów, którzy będą w stanie zbierać i analizować istotne dane. I ta myśl towarzyszyła mi podczas opracowywania wszystkich elementów projektu oraz przebiegu zajęć.

Postanowiłam, że nie mogę pominąć prezentacji uczniom prawdziwych urządzeń stosowanych w badaniach wód, a więc sond pomiarowych, siatek, spodni typu wodery. Pomyślałam również, że warto byłoby pokazać uczniom wybrane organizmy, wskazujące na czystość wody - m.in. zakonserwowane w alkoholu larwy ważek (Odonata), jętek (Ephemeroptera), widelnic (Plecoptera) oraz chruścików (Trichoptera). W tym miejscu należą się serdeczne podziękowania dla pani Dziekan Wydziału Biologii UAM, prof. UAM dr hab. Beacie Messyasz, panu dr hab. Krzysztofowi Zawierucha oraz panu dr Markowi Przewoźnemu za pomoc i wsparcie materiałami na czas realizacji projektu. Materiały dydaktyczne stanowiły bardzo istotną rolę w przebiegu tych zajęć.  

W procesie planowania projektu padła również propozycja ze strony prowadzących, aby zajęcia przeprowadzić w terenie i bez najmniejszego zawahania poparłam ten pomysł. Bardzo istotne jest, żeby jak najwięcej lekcji (tym bardziej z biologii i przyrody!) wyszło w "w teren" (oczywiście mowa tu o jakiejkolwiek przestrzeni na świeżym powietrzu). Istnieje tak wiele zalet tego rodzaju zajęć, a my wciąż uparcie sadzamy uczniów do niewygodnych ławek w murach szkoły dziwiąc się, że brakuje im zapału.

Realizacja projektu 

Rzeka Okiem Naukowca została zrealizowana 24.04.2023r w Szkole Podstawowej im. Kazimierza Nowaka w Dąbrówce. Zajęcia zostały rozplanowane na 2x45min i przeprowadzone zostały w terenie za szkołą, w otoczeniu wielu drzew i niewielkiego stawu.  

Na początku lekcji w formie dyskusji uczniowie dowiedzieli się: 

• Czym jest monitoring rzek?
• W jakich celach wykonuje się monitoring?
• Jakie są rodzaje badań wód?
• Czym są parametry fizykochemiczne wody i jakie podstawowe parametry się bada?
• Czym są organizmy wskaźnikowe i jakie mogą być ich przykłady w wodach czystych?

W przypadku ostatniego punktu, uczniowie mieli okazję obserwować wybrane organizmy na szalkach za pomocą lupy. Największe wrażenie wywarły larwy ważek, które w porównaniu do niepozornych larw jętek, widelnic czy chruścików, są wyraźnie większe. 

Po dyskusji i obserwacjach przyszedł czas na część praktyczną, w której to uczniowie wcielali się w naukowców badających i analizujących próby wody. Przedstawione zostały sondy pomiarowe i ich działanie, a następnie uczniowie zostali podzieleni na cztery grupy. Każda z grup otrzymała inną, wcześniej przeze mnie przygotowaną lub pobraną z terenu, próbę wody, sondę oraz tabelę z Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991r. określającego wartości wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych. W międzyczasie omóiliśmy zagadnienie klas czystości wód. Zadaniem uczniów było wykonanie pomiarów poznanych wcześniej czterech podstawowych parametrów fizykochemicznych prób wody (temperatura, pH, wysycenie tlenem oraz przewodnictwo elektryczne) oraz wpisanie ich w odpowiednie miejsca tabeli, a na koniec całościowa analiza klasy czystości otrzymanej próbki.  

Uczniowie bardzo dobrze poradzili sobie ze stopniem trudności zadania i praktycznie nie wymagali żadnej pomocy ze strony nauczycieli. Kiedy każda z grup wykonała już wszystkie kroki, odczytałam z jakich źródeł pochodzi próbka danej grupy oraz czy prawidłowo ocenili jej klasę czystości. Wszyscy prawidłowo przeanalizowali uzyskane dane.  

Na zakończenie projektu uczniowie wykonali duży plakat, który nazwali “rzeka naukowców”. Na plakacie znalazły się samodzielnie wykonane awatary wszystkich osób z klasy oraz wspaniałe rysunki rzeki i wodnych organizmów.  

Uczniowie na tyle przejęli się pracami w terenie, że pod koniec zajęć sami proponowali, żebyśmy poszli “coś złowić” na siatkę w stawie, który znajdował się tuż obok. Oczywiście z wielką radością zgodziłam się i pobraliśmy kilka siatek, aby bliżej przyjrzeć się temu co żyje w wodzie niedaleko szkoły.  

Po projekcie 

Realizacja projektu zostawiła wiele cennych nauk, zarówno w głowach uczniów, jak i mojej. Były to zajęcia bardzo dynamiczne, ale jednocześnie silnie angażujące i praktyczne, przedstawiające prawdziwe typy prac wykonywanych przez badaczy środowiskowych. Z drugiej strony wymagały ode mnie wielu przemyśleń, dostosowania ilości aktywności do czasu zajęć oraz zorganizowania szeregu pomocy dydaktycznych, których użyłam dzięki współpracy ze znanymi mi pracownikami mojego Wydziału. Mam już w głowie ogrom podobnych pomysłów, które można by rozwinąć jako projekty z wykorzystaniem programu eTwinning – współpraca międzynarodowa i rozwój umiejętności językowych to doskonała okazja na wieloaspektowy rozwój. Przekonałam się także na własne oczy, jak bardzo pozytywny wpływ ma przebywanie uczniów na zewnątrz, a tym bardziej możliwość aktywności i swobodnej interakcji. Ósmoklasiści to dzieci, które weszły w okres dojrzewania. Tym bardziej potrzebują ruchu, możliwości integracji i wystawiania na różne, interdyscyplinarne aktywności, które pozwolą im poznawać siebie i swoje pasje.