Aktualności

Autorki:

Wiktoria Michalak

Studentka nauczania biologii i przyrody, którą od zawsze fascynuje otaczająca natura. Szczególnym jej zainteresowaniem jest człowiek i jego koncepcje dotyczące zjawisk biologicznych. Jako nauczyciel pragnie, aby uczniowie pełni wiary w siebie i swoje możliwości poznawali świat.

Weronika Wąsiak

Studentka studiów drugiego stopnia na kierunku Nauczanie biologii i przyrody. Pasjonatka biologii, która uwielbia podróże. W wolnym czasie czyta książki czy układa puzzle.

Zajęcia prowadzone w ramach projektu (Niedo)rzeczne poszukiwanie wykorzystują STEAMowe podejście do edukacji. Naszym celem jest zapoznanie uczniów z problemem zanikającej bioróżnorodności w systemie rzecznym na przykładzie gatunku jesiotra bałtyckiego (Acipenser oxyrinchus). W trakcie spotkania poruszana jest tematyka bezpośredniej działalności człowieka (np. budowanie zapór, przełowienie), wpływu obcych gatunków i zmian klimatycznych na system rzeczny, a także kwestie podejmowania prób reintrodukcji omawianego gatunku. Całość zajęć polega na prowadzeniu przez uczniów naukowego śledztwa dotyczącego obecnego występowania jesiotrów bałtyckich na terenach polskich rzek i Morza Bałtyckiego. W oparciu o list otrzymany od jesiotra z Kanady oraz materiały przygotowane przez prowadzących uczniowie są zobowiązani rozwiązać postawione przed nimi problemy. Końcowym efektem pracy uczniów jest odpowiedź na list oraz zawarcie w niej najważniejszych informacji i wniosków.

Scenariusz przewiduje wykorzystanie nowoczesnych technologii (narzędzia TIK), m.in. tabletów i ozobotów. Z ich pomocą to rysunki jesiotra, wykres zmian liczebności populacji a także zaplanowanie najkorzystniejszej trasy wędrówki jesiotrów (ozoboty). Projekt opiera się na idei interdyscyplinarności i wszechstronności w procesie uczenia się, które umożliwiają rozwój kreatywności i innowacyjności.

Idea projektu

Pomysł na projekt zrodził się dzięki modułowi: STEAM i TIK w projektach międzynarodowych na lekcjach. Ogólnym celem modułu jest jak najlepsze kształcenie przyszłych kadr nauczycieli i rozwijanie ich w kierunku nowoczesnych sposobów prowadzenia zajęć w szkole. Jest on realizowany na Wydziale Biologii UAM w Poznaniu w ramach studiów drugiego stopnia na kierunku Nauczanie biologii i przyrody. Możliwość odbycia takich zajęć zawdzięczamy prof. dr hab. Marlenie Lembicz i ambasadorowi programu eTwinning (oraz wicedyrektorowi Szkoły Podstawowej im. Kazimierza Nowaka w Dąbrówce) Tomaszowi Ordzy. W ramach tego modułu kilka grup otrzymało możliwość przygotowania a także przetestowania własnych, autorskich projektów, którym przewodniczyło hasło: rzeki planety.

Całość naszego projektu opiera się o wykorzystanie STEAMowego podejścia do edukacji i narzędzi TIK. Założenia, działania i efekty końcowe projektu zostały osadzone na platformie eTwinning. Projekt stawia na interdyscyplinarność tj. łączenie nauk ścisłych (w tym przypadku biologii) ze sztuką, technologią, matematyką i inżynierią. Jest to zestawienie ucznia z pełnią znaczenia słowa jakim jest nauka. Stawianie na rozwój jego kreatywności, wszechstronności oraz innowacyjności poprzez ukazanie integralności różnych dyscyplin (Khine i in., 2019). Ponadto w obecnych czasach niezwykle istotna jest asymilacja nowoczesnej technologii jako narzędzia umożliwiającego lepszą jakość edukacji. Dzięki temu uczeń może dostrzec jej szerokie zastosowanie w świecie nauki i wykorzystywać je również w celu własnego rozwoju.

Hasło “rzeki planety” przywołuje wiele refleksji i zwraca uwagę ku niezwykle ważnym tematom związanym z kwestiami wód na całym globie. W kontekście rzek często mówi się o ich ochronie, zanieczyszczeniu i wpływie człowieka. Pojęcia te rzadko są rozpatrywane na przykładzie jednego, konkretnego organizmu. Przez co wiele informacji wypływających z rzetelnych źródeł wiąże się z utrudnionym zrozumieniem ich przez uczniów. Na początku rozmyślając o nadrzędnym haśle, poszukiwałyśmy pomysłów w kierunku bioróżnorodności rzek. Ostatecznie po zapoznaniu się z ogólnodostępnymi informacjami skupiłyśmy swoje działania na stworzeniu zajęć przedstawiających problem zanikającej bioróżnorodności w obrębie systemów rzecznych. Tym sposobem udało nam się dotrzeć do olbrzyma pochodzącego z czasów neolitu, czyli jesiotra ostronosego (Acipenser oxyrinchus), a szczególnie do jego bałtyckiej populacji. Gatunek ten niegdyś występował licznie w Odrze i jej dopływach, w szczególności w Warcie, Noteci, Prośnie i niektórych rzekach Śląska. Jednakże w połowie lat 50 XX wieku wyginął. Obecnie jest wdrożony program mający za cel przywrócenie tego gatunku do europejskich rzek.

Kilka słów o realizacji naszego projektu...

Aby nasz pomysł został w pełni zrealizowany uczniowie potrzebowali 3h lekcyjnych na wykonanie przygotowanych dla nich zadań. Na wstępie otrzymali list wraz z opisem wyglądu jesiotra od kanadyjskiej (północnoamerykańskiej) populacji jesiotra ostronosego. List był napisany w języku angielskim i zawierał główny problem warsztatów, czyli poszukiwanie odpowiedzi na pytanie czy wciąż w polskich rzekach występuje jesiotr bałtycki. Na koniec zajęć uczniowie musieli udzielić odpowiedzi na list, również w języku angielskim, zawierając interpretację danych i tekstów źródłowych, które zostały wcześniej przez nas przygotowane. Podczas zajęć, i w trakcie przygotowania do nich, korzystałyśmy z ogólnodostępnych materiałów, m.in. z publikacji “Plan działania HELCOM na rzecz ochrony i restytucji jesiotra bałtyckiego Acipenser oxyrinchus na obszarze Morza Bałtyckiego” (Gessner i in., 2018), a także ze źródeł zawartych na platformie POLONA. Informacje z którymi zapoznali się uczniowie, rozwijały kwestie natury science, wskazywały historyczny obszar występowania, cykl życiowy, powody wyginięcia, a także reintrodukcję jesiotra bałtyckiego. Ze względu na treść materiału lekcje odbyły się w klasie VIII szkoły podstawowej i podejmowały zagadnienia związane z ekologią i ochroną środowiska, a także zagrożeniami różnorodności biologicznej, które według podstawy programowej obejmują właśnie ten etap edukacji.

Pierwszym zadaniem uczniów, już po zapoznaniu się z listem, było odtworzenie wyglądu jesiotra na podstawie załączonego opisu. Każdy z uczniów musiał przedstawić swoją koncepcję graficzną. Ten element zajęć dał im dużo radości i motywacji do działania oraz pozwolił na zainteresowanie się bohaterem naszych zajęć. W dalszych etapach, już w zespołach badawczych, kolejno przechodzili przez analizę i interpretację tekstów oraz materiałów źródłowych, odpowiadając na pytania zawarte po każdym wyznaczonym fragmencie. Materiały zostały umieszczone na platformie Genial.ly w formie interaktywnej prezentacji, dlatego też w trakcie zajęć uczniowie używali tabletów. Z kolei do zapisywania odpowiedzi przygotowane zostały dla nich karty odpowiedzi, które miały za zadnie pomóc uczniom w formułowaniu końcowego listu.

Jednym z zadań było zaplanowanie najbardziej korzystnej wędrówki jesiotra na tarło za pomocą ozobotów. Uczniowie nie tylko musieli zakodować szlak, ale także uargumentować przygotowaną trasę z uwzględnieniem zdobytych do tej pory informacji. Na naszych zajęciach nie została również pominięta kwestia matematyki. W ramach tej nauki uczniowie musieli narysować wykres przedstawiający połowy jesiotra. Był on niezbędną częścią interpretacji danych o przełowieniu jesiotra bałtyckiego.