UAM to jedyna polska uczelnia, która zaoferowała swoim studentom, przyszłym nauczycielom biologii i przyrody, wyjątkowy moduł: STEAM i TIK w projektach międzynarodowych na lekcjach. W jego ramach studenci poznają ofertę programu, możliwości jakie niesie ze sobą projekt edukacyjny realizowany dzięki TIK oraz zasady przygotowywania takich działań. Jako podsumowanie tego modułu opracowują krótkie projekty, które następnie realizują w szkole podstawowej współpracującej z uczelnią. Działania te są efektem inicjatywy eTwinning dla przyszłych nauczycieli.

Autorami tego pionierskiego pomysłu są prof. dr hab. Marlena Lembicz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu oraz Tomasz Ordza, wicedyrektor Szkoły Podstawowej im. Kazimierza Nowaka w Dąbrówce. Wspólnie wdrażali i prowadzili zajęcia w ramach modułu i wspierali studentów podczas realizacji projektu na zajęciach w SP w Dąbrówce. O celach i efektach tych działań opowiedzą zarówno autorzy pomysłu, jak i studenci, którzy brali udział w tym przedsięwzięciu.

 

Autorki:

Sabina Jasiniak

Studentka V roku nauczania biologii i przyrody na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Wrażliwa na dobro zwierząt, jak i naszej wspólnej planety. Entuzjastka wegańskiej kuchni, second-handów i minimalizmu

 

 

Katarzyna Sieińska

Studentka V roku biologii, specjalności nauczanie biologii i przyrody na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Interesuje się botaniką i ekologią. Amatorka życia w duchu zero waste. Śpiewająco odpoczywa przy muzyce. 

 

 

 

 

Nie ma ważniejszego momentu w edukacji, jak samo szkolenie edukujących. Nauczycieli prowadzących zajęcia z powołania nigdy nie przestanie brakować, bo każde następne pokolenie, będzie potrzebowało kierunkowskazu. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu to uczelnia, która oferuje przygotowanie biologiczne, jak i pedagogiczne na stopniach licencjackich i magisterskich. Przedmioty rdzeniowe obejmują podstawy z zakresu obu nauk, ale uczelnia stara się sprostać najnowszym trendom i otwiera przedmioty innowacyjne. Jednym z takim przedmiotów jest utworzony w roku akademickim 2021/22 moduł „STEAM i TIK w projektach międzynarodowych na lekcjach” prowadzony przez Profesor Marlenę Lembicz, nauczycielkę akademicką i absolwentkę Szkoły Tutorskiej I Stopnia. Opiekunem przedmiotu był również nauczyciel z wieloletnim doświadczeniem Magister Tomasz Ordza, który otwiera drzwi do poznania świata eTwinningu i inspiruje pomysłami na zajęcia projektowe.

Przed wyzwaniem przeprowadzenia zajęć projektowych STEAM stanęłyśmy jako studentki IV roku kierunku nauczanie biologii i przyrody. Owocem naszej pracy był projekt edukacyjny “Nie wyrzucaj bezpowrotnie” oraz przeprowadzone zajęcia w klasie Tomasza Ordzy w Szkole Podstawowej im. Kazimierza Nowaka w Dąbrówce. Jednak zaczynałyśmy od siewki…

Motywem przewodnim zajęć był niezwykle ważny i aktualny temat zmian klimatu. Zaplanowanie zajęć w tym temacie daje wachlarz możliwości - od rozważań nad przyczynami zmian klimatu, do szukania rozwiązań na skalę makro i mikro.

Na zmiany klimatyczne wpływa wiele czynników z wielu dziedzin życia, dlatego przeprowadzenie zajęć może stanowić wyzwanie dla samego nauczyciela biologii. Propozycją są zajęcia prowadzone wg. modelu edukacyjnego STEAM (Science, Technology, Eingineering, Arts, Mathmematics), które cechują się podejściem holistycznym do nauki. Odbiegają one od podziału na tematy ściśle biologiczne/ chemiczne/ fizyczne/ matematyczne/ artystyczne/ inżynieryjne itp. Edukacja według modelu STEAM odpowiada na zmieniającą się rzeczywistość, a interdyscyplinarność w nauczaniu sprawia, że uczniowie są bardziej wszechstronni i kreatywni (Hong 2016). Dzięki integracji przedmiotów potwierdzono korzyści płynące z nauczania STEAM dla osób z trudnościami w uczeniu się. Oprócz rozwoju umiejętności i wiedzy merytorycznej, uczniowie stają się bardziej otwarci i pewni siebie, poznając nowe możliwości w obszarach nauki. Dlatego zdecydowałyśmy się na zajęcia manualne, zawierające poszczególne elementy z różnych dziedzin, nie tylko biologicznej.

Projekt został opracowany na platformie eTwinning, która jest urozmaiceniem w tradycyjnym sposobie nauczania i odgrywa ważną rolę w rozwoju umiejętności psychospołecznych (tzw. miękkich kompetencji) oraz twardych kompetencji np. znajomości języka, które zyskują na wartościowości w przyszłościowym podejściu zawodowym. Korzystanie z platformy umożliwia w przyszłości współpracę pomiędzy szkołami (nawet w Europie), dzięki czemu nauka staje się ciekawsza, a uczniowie poszerzają horyzonty.

Nadszedł czas, by położyć kres modelowi» wziąć, skorzystać, zepsuć, wyrzucić «, który tak bardzo szkodzi naszej planecie, naszemu zdrowiu, naszej gospodarce.

Frans Timmermans, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej, odpowiedzialny za Europejski Zielony Ład

Pomysł na zajęcia narodził się z własnych zainteresowań, poszukiwań i potrzeby świadomego użytku Ziemi. Osobiście staramy się żyć w duchu Less Waste (mniej strat) – stopniowo przechodząc do Zero Waste (zero strat). Dzielenie się własnymi doświadczeniami jest bardzo motywujące. Nasze inspiracje pochodzą najczęściej z social-mediów tj. Instagram, czy YouTube. Oprócz chmury internetowej wiedzę można czerpać z Podzielni, w których możemy zostawiać zbędne dla nas rzeczy, ale również zabierać, to co potrzebujemy. Często wokół takich miejsc działają organizacje edukujące, wspierające i zachęcające do dawania rzeczom drugiego życia. Pewnego rodzaju reinkarnacja przedmiotów martwych wychodzi spoza sfery tabu. Pokolenie naszych dziadków o wiele bardziej dbało o przedmioty. Naturalnym było dla nich wielokrotnie naprawianie, cerowanie ubrań, czy zużywanie maszyn, co prowadziło do ekologicznego trybu życia. W ich przypadku było to spowodowane sytuacją finansową oraz ograniczoną ilością produktów w sklepach. W naszym przypadku to świadomy wybór odrzucenia konsumpcjonizmu, który wraz z początkiem XXI wieku zmienił nastawienie do zepsutych przedmiotów. Naprawianie było postrzegane jako oznaka biedy w niektórych kręgach. Aktualnie stojąc przed obliczem zmian klimatycznych odchodzimy od nadmiernego kupowania produktów często nam niepotrzebnych, a masowo promowanych przez reklamy.

Tworzenie projektu edukacyjnego to duże przedsięwzięcie wymagające dobrej organizacji. Nasz projekt rozpoczęłyśmy od przeglądu i zbioru pomysłów. Starałyśmy się dostosować plany do ograniczenia czasowego, możliwości uczniów (dostosowanie do grupy wiekowej) oraz warunków szkolnych. Nasionem naszej pracy było połączenie doświadczeń, obserwacji i wiary, że jako jednostka możemy małymi krokami zmieniać świat. Z tym też chciałyśmy się podzielić projektując zajęcia w duchu Zero Waste.

Celem projektu jest:

• budowanie świadomości ekologicznej w młodych obywatelach świata i konsumentach,
• inspirowanie uczniów do ponownego użytku przedmiotów codziennych
• poznanie zielarstwa i wykorzystanie go do przygotowania prostych, domowych kosmetyków.

Zajęcia zaplanowałyśmy w ten sposób, by odbywały się one w dwóch częściach, tym samym jednostkach lekcyjnych. W pierwszej części - teoretycznej - przy użyciu narzędzi TIK chciałyśmy poznać i wymienić się doświadczeniami z uczestnikami w czynnym ograniczaniu plastiku (i innych tworzyw) w ich codziennym życiu. Przedstawienie zasady 5-R (refuse, reduce, reuse, rot, recycling = odmawiaj, ogranicz, użyj ponownie, kompostuj, segreguj), która ma na celu ochronę środowiska przed szkodliwym działaniem plastiku oraz innych materiałów, które są na Ziemi ograniczone. Ważne było również podjęcie dyskusji na temat zagrożenia i konsekwencji płynących z nadmiernego konsumpcjonizmu, a następnie poszukanie pomysłów, jak ten problem rozwiązać. Poruszyć chciałyśmy również tematy bardziej etyczne i kontrowersyjne, jak testowanie kosmetyków na zwierzętach. Nie mogło zabraknąć elementarnej wiedzy biologicznej, niezbędnej do uświadomienia sobie, dlaczego, w jaki sposób kosmetyki powstawały, a jak to odbywa się obecnie.

Drugą część, warsztatową, planowałyśmy przeznaczyć na tworzenie. Chciałyśmy, aby uczeń indywidualnie mógł zaplanować, a następnie wykonać własny, naturalny kosmetyk oraz przerobić niechciane ubranie na praktyczny lub dekoracyjny przedmiot użytkowy. Na podsumowanie zajęć była przewidziana dyskusja o wadach i zaletach życia w duchu Zero Waste na platformie Menti.

 

Scenariusz lekcji z wykorzystaniem projektu edukacyjnego

• Klasa: siódma szkoły podstawowej
• Temat: Nie wyrzucaj bezpowrotnie – lekcja o drugim życiu przedmiotów.
• Czas: Dwie jednostki lekcyjne (90minut)

Cele ogólne:

1. budowanie świadomości ekologicznej w młodych obywatelach świata i konsumentach,
2. inspirowanie uczniów do ponownego użytku przedmiotów codziennych oraz
3.  poznanie zielarstwa i wykorzystanie go do przygotowania prostych, domowych kosmetyków.

Cele szczegółowe:

a) Wiadomości

Uczeń:

• Omawia problem konsumpcjonizmu, fast fashion i rosnących góry śmieci oraz trudności ich utylizacji.
• Przedstawia funkcje skóry.
• Określa związek nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV ze zwiększonym ryzykiem występowania i rozwoju choroby nowotworowej skóry.
• Przedstawia odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody oraz propozycje racjonalnego gospodarowania tymi zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
• Opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych (emulgacja).
• Wymienia rodzaje odczynu roztworu; określa i uzasadnia odczyn roztworu (kwasowy, zasadowy, obojętny).

b) Umiejętności

Uczeń:

• Analizuje wpływ człowieka na różnorodność biologiczną.
• Przedstawia odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody oraz propozycje racjonalnego gospodarowania tymi zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
• Uzasadnia konieczność ochrony różnorodności biologicznej.
• Wykorzystuje wiedzę do rozwiązywania prostych problemów chemicznych.

Postawy:

Uczeń:

• Jest świadomy o wartości zdrowia
• Kształtuje postawę proekologiczną
• Przyczynia się do ochrony bioróżnorodności
• Rozwija zainteresowania ekologiczne, techniczne i organizacyjne
• Kulturalnie wyraża opinie, aktywnie uczestniczy w dyskusji

Metody pracy:

• Metoda eksploracyjna z wykorzystaniem środków dydaktycznych, pogadanka dydaktyczna

Formy pracy:

• Indywidualna
• Zbiorowa

Środki dydaktyczne

Małe słoiki z nakrętką, papierki lakmusowe, pipety, młynek, gorąca woda, zielona herbata, rumianek, ocet jabłkowy, płatki owsiane, miód, cytryna, kawa, cynamon, kurkuma, siemię lniane, nici, igła, miara krawiecka, zużyte materiały np. prześcieradło, niechciane ubrania, sznurek, nożyczki, szpilki; prezentacja, aplikacja Menti.com, e-Booki,

Przebieg lekcji

a)  Faza przygotowawcza

• Przygotowanie materiałów dydaktycznych w miejscu dostępnym dla uczniów.

b) Faza realizacyjna

• Wprowadzenie do tematu przy pomocy Menti.com i zebrania głosów uczniów do pytania “Jakich śmieci jest najwięcej?” oraz dlaczego? Jaki podstawowy problem z utylizacją śmieci. Następnie przedstawiono zasadę 5R i rozpoczęto dyskusję, czy uczniowie realizują w życiu, któreś z R. Pogadanką o konsumpcjonizmie omówiono zagadnienia tj.: fast fashion, ubrania z drugiej ręki, ślad węglowy.
• Pogadanka na temat tego, w jaki sposób spożywane przez nas produkty wpływają na nasze zdrowie (“czy jesteśmy tym co jemy?”). Dochodzenie do wniosku, że dieta ma wpływ na wygląd naszej skóry. Podjęcie tematu o początkach powstawania kosmetyków, których historia sięga już starożytnego Egiptu. Podkreślenie znaczenia roślin zielnych wykorzystywanych przez człowieka. Przypomnienie budowy skóry i jej funkcji, a także rozwinięcie co wpływa na skórę oprócz diety. Omówienie odczynu pH skóry na skali. Zmiany w czasie – zmarszczki jako oznaka starzenia się skóry człowieka, podjęcie tematu kolagenu i dyskusja na temat czy kremy z kolagenem mogą pokonać barierę - odwołanie się do funkcji ochronnej skóry. Zagadka dla uczniów w postaci zdjęcia Pana, który połowę twarzy miał bardziej pomarszczoną od drugiej, wyjaśnienie przyczyny - był to kierowca taksówki, na którego słońce świeciło tylko z jednej strony. Podjęcie tematu konieczności używania filtrów z kremem, a także szkodliwości słońca. Dyskusja na temat tego, jakie produkty wybieramy w sklepach i czym możemy się kierować (kosmetyki wegańskie, testowanie na zwierzętach).
• Stworzenie projektu kosmetyku inspirowanego e-bookiem lub poddanie uprecyclingowi tkaninom. Uczniowie projektują swój produkt: dobierając proporcje i składniki lub rysując projekt nowej rzeczy, którą chcą uszyć/zmodyfikować. Realizacją jest eksperymentowanie z ilością, składnikami i gęstością produktu oraz krojenie, odmierzanie i szycie np. materiałowej girlandy, wacika wielorazowego czy torby z bluzki.

c) Faza podsumowująca

• Podsumowanie produktów pracy uczniów.
• Wypunktowanie zalet i wad życia w duchu życia Zero Waste.

 

Temat naszego projektu jest niezwykle wdzięczny dla podanej grupy wiekowej, ze względu na drzemiącą w nich kreatywność i chęć do eksperymentowania. Dorastanie to czas, w którym rozpoczynają się zmiany skórne, czy chęć testowania nowych stylizacji. Uczniowie mogą wykorzystać zdobytą wiedzę w życiu codziennym np. uszyć samemu bawełniany wacik i przemyć stworzonym przez siebie specjalnym tonikiem, zaraz po domowym peelingu z kawy lub stworzyć oryginalną bluzkę. A wszystko to, bez wyrzucania bezpowrotnie!

Zakończeniem projektu było spotkanie, podczas którego zostały podsumowane przeprowadzone przez nas zajęcia. Jako początkujące nauczycielki, pełne ekscytacji nowymi doświadczeniami, zapomniałyśmy o upływającym czasie, który mógłby być poświęcony na część praktyczną. Choć nie udało nam się przeprowadzić w całości części praktycznej, to projekt nie został uznany za niepowodzenie. Podążałyśmy za uczniami, którzy świadomi działań ekologicznych chętnie chwalili się nawykami. Również spotkali się z przerabianiem/naprawianiem ubrań, więc o wiele większym zainteresowaniem cieszył się tematem kosmetyków i ich tworzenia. Usłyszałyśmy trafne uwagi, które udoskonalały nasz pomysł. Mamy nadzieję, że przyszłe miejsca pracy będą umożliwiały nam pracę przy wykorzystaniu projektu edukacyjnego oraz modelu edukacyjnego wg. STEAM. To zdecydowanie udoskonali edukację uczniów.

 

Bibliografia:

1.  Jho H., Hong O. Song J. (2016) An analysis of STEM/STEAM teacher education in Korea with a case study of two schools from a community of practice perspective. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 2016, 12(7), 1843-1862 doi: 10.12973/eurasia.2016.1538a