FRSElink otwiera się w nowej karcie eTwininng solidarni z Ukrainąuwaga, link otwiera się w nowej karcie
Dołącz do społeczności eTwinning

Aktualności

Dobro-stan? Słów kilka o wpływie psychofizycznego stanu nauczyciela na efektywność jego pracy

Współcześnie rola nauczyciela zdecydowanie wykracza poza samo przekazywanie wiedzy, obejmując również aspekty: opiekuńcze, wychowawcze, pomoc w kształtowaniu własnych planów edukacyjnych poszczególnych uczniów oraz wsparcie w ogólnym rozwoju dzieci i młodzieży.
W związku z tymi niezwykle ważnymi zadaniami edukatorów, które zmieniły się na przestrzeni lat, istotne staje się badanie pojęcia dobrostanu psychofizycznego nauczycieli oraz identyfikacja czynników, które mogą wpływać na ich kondycję psychiczną w kontekście efektywności pracy tej grupy zawodowej.

 

Poniższy artykuł ma na celu dogłębne zrozumienie znaczenia dobrostanu psychofizycznego nauczycieli, uwzględniając kluczowe aspekty tej problematyki. Jaki jest powód tych rozważań?  Najlepszym wyjaśnieniem będzie dobrze nam znane powiedzenie wywodzące się z Biblii: Z pustego i Salomon nie naleje.

W pierwszej kolejności pochylmy się nad ogólnym pojęciem dobrostanu. Jest on jednym z kluczowych obszarów zainteresowania badaczy psychologii, socjologii, a także dla ekonomistów, społeczności medycznych oraz organizacji zdrowia publicznego na całym świecie.
W ostatnich latach coraz większą uwagę poświęca się zrozumieniu i promowaniu dobrostanu jako kluczowego czynnika wpływającego na jakość życia jednostek oraz społeczeństw. Istnieje wiele teorii psychologicznych zajmujących się dobrostanem jednostki. Jedną z najbardziej znanych jest teoria samorealizacji Abrahama Maslowa, który zaproponował hierarchię potrzeb, gdzie dobrostan jest osiągany poprzez spełnienie potrzeb fizjologicznych, bezpieczeństwa, miłości i przynależności, uznania oraz samorealizacji.

Inną teorią wartą uwagi jest model szczęścia zaproponowany przez Martina Seligmana, twórcę psychologii pozytywnej. Jego zdaniem istnieją trzy kluczowe składniki szczęścia, na które jednostki mają rzeczywisty wpływ. Pierwszy z tych składników zwany Pleasant Life (przyjemne życie) dotyczy rozwijania pozytywnych uczuć i emocji. Jest to aspekt hedonistyczny, który obejmuje zarówno przeszłość (praktykowanie wdzięczności, wybaczanie, doświadczanie zadowolenia czy spokoju), teraźniejszość (doświadczanie radości, podekscytowania, uważność na teraźniejszość) jak i przyszłość (optymizm, nadzieja). Istnieje możliwość zwiększania przeżywania pozytywnych uczuć, które tworzą podstawę dobrego życia. Drugi filar to dążenie do satysfakcji, które kształtuje Good Life (dobre życie). W przeciwieństwie do przyjemności, satysfakcja pochodzi z pracy i angażuje nas w pełni. Seligman podkreśla, że osiągnięcie satysfakcji wymaga korzystania z naszych mocnych stron charakteru, takich jak odwaga czy wytrwałość. Trzeci filar opiera się na wykorzystywaniu indywidualnych cech charakteru i mocnych stron w celu służenia czemuś większemu, co prowadzi do Meaningful Life czyli życia pełnego znaczenia. Oznacza to łączność z czymś większym, takim jak zaangażowanie w sprawy społeczne czy solidarność z innymi.

Rozwinięciem tych trzech filarów, jest model PERMA(H), opracowany również przez Seligmana, propagowany w ramach różnych inicjatyw związanych z edukacją, takich jak Ogólnopolski Tydzień Szczęścia w Szkole.

Model PERMA(H) identyfikuje 5 głównych obszarów szczęścia:

Niedawno do tych pięciu elementów dołożono szósty – zdrowie pozytywne (H – health).

Według Światowej Organizacji Zdrowia, dobrostan może być rozumiany jako stan fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu jednostki. WHO podkreśla, że dobrostan nie jest jedynie pojęciem pozbawionym chorób czy niepełnosprawności, lecz obejmuje także pozytywne aspekty funkcjonowania, takie jak poczucie spełnienia, szczęścia oraz możliwość realizacji swoich celów. Według danych WHO, kluczowymi czynnikami wpływającymi na dobrostan jednostki są m.in. wsparcie społeczne, stabilność emocjonalna, poczucie bezpieczeństwa oraz możliwość uczestnictwa w życiu społecznym.

Dobrostan nauczycieli

Dobrostan psychofizyczny nauczycieli odnosi się do ogólnego stanu emocjonalnego, fizycznego i psychicznego, który kształtuje się w kontekście wykonywanej pracy zawodowej. Stanowi on subiektywną ocenę satysfakcji z pracy oraz poczucia spełnienia, wynikającą z pozytywnych doświadczeń zawodowych oraz umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami. Jednym z kluczowych elementów jest akceptacja siebie w roli nauczyciela, włączając w to zarówno pozytywne, jak i negatywne cechy osobowościowe. Ponadto, istotne jest poczucie ciągłego rozwoju zawodowego, motywujące do poszerzania kompetencji pedagogicznych i zdobywania nowych umiejętności, ale również autonomia w kwestii doboru metod nauczania. Oczywistym jest, że nauczyciele, którzy odczuwają wsparcie ze strony przełożonych, współpracowników oraz są doceniani za swoje wysiłki, z reguły doświadczają wyższego poziomu satysfakcji z pracy i większej motywacji.

Na podstawie licznych rozmów ze współpracowniczkami i współpracownikami, ale również po przeprowadzeniu badań naukowych dotyczących dobrostanu wśród tej grupy zawodowej, przygotowałam piramidę potrzeb nauczycieli. Poszczególne piętra tej piramidy mogą się zamieniać w zależności od preferencji i potrzeb poszczególnych osób, ale treści w niej zawarte są jednolite i jeśli będziemy dbali o harmonię w każdej z tych sfer, poprawimy poziom dobrostanu ogólnego.

Jakość warunków pracy oraz autonomia mają kluczowe znaczenie dla dobrostanu nauczycieli. Wysokie obciążenie pracą, brak wsparcia ze strony dyrekcji, administracji szkoły, oraz nieadekwatne wynagrodzenie mogą negatywnie wpływać na samopoczucie nauczycieli. Dobrostan nauczycieli zależy również od jakości relacji interpersonalnych zarówno z uczniami, ich rodzicami jak i z innymi nauczycielami czy personelem administracyjnym. Brak wsparcia społecznego może prowadzić do izolacji i obniżenia motywacji zawodowej.

Czy są więc sprawdzone sposoby budowania relacji w środowisku szkolnym?

Kluczowym elementem budowania pozytywnych relacji jest wykazywanie empatii i zrozumienia wobec innych osób. Nauczyciele mogą aktywnie słuchać swoich uczniów, rodziców i współpracowników, starając się zrozumieć ich perspektywę i potrzeby. Wyrażanie zainteresowania oraz wsparcie emocjonalne może zbudować więź opartą na zaufaniu i szacunku. Ważne jest, aby utrzymywać otwartą i klarowną komunikację. Precyzowanie oczekiwań, przekazywanie informacji w sposób zrozumiały oraz regularne aktualizacje na temat postępów uczniów lub ważnych wydarzeń w szkole mogą przyczynić się do budowania zaufania i atmosfery współpracy.

Istotnym czynnikiem wpływającym na podniesienie poziomu szczęścia wśród nauczycieli jest również wsparcie społeczne oraz możliwość dzielenia się doświadczeniami z innymi edukatorami. Pozytywne relacje z współpracownikami oraz profesjonalne wsparcie mogą przyczynić się do zwiększenia poczucia kompetencji i efektywności zawodowej.

Umiejętność radzenia sobie ze stresem, posiadanie wsparcia rodziny oraz aktywne życie pozazawodowe są kluczowe dla utrzymania dobrego samopoczucia. Warto pamiętać, że nauczyciele o wysokim poziomie dobrostanu są bardziej zaangażowani w swoją pracę oraz bardziej skłonni do podejmowania dodatkowych wysiłków w celu wsparcia swoich uczniów.

Odnosząc się do jednej ze składowych dobrostanu – stanu psychicznego, warto podkreślić, iż istnieje wiele czynników umożliwiających poprawę poziomu komfortu psychicznego, które zaprezentowane zostały na poniższej grafice.

 

Narzędzia i strategie wspierające podnoszenie poziomu dobrostanu wśród nauczycieli

Podnoszenie poziomu dobrostanu wśród nauczycieli jest kluczowe dla utrzymania jakości edukacji i zapewnienia pozytywnego środowiska pracy w szkołach. Istnieje wiele narzędzi i strategii wspierających dobrostan nauczycieli, oto kilka z nich:

1. Programy szkoleniowe w zakresie zdrowia psychicznego

Bardzo ważne jest organizowanie warsztatów, szkoleń i spotkań edukacyjnych dla kadry pedagogicznej, które pomagają nauczycielom zrozumieć i radzić sobie ze stresem, sytuacjami kryzysowymi, nadmiernym obciążeniem pracą,  konfliktami występującymi w miejscu pracy, etc.

2. Wsparcie psychologiczne i terapeutyczne

Kolejnym ważnym krokiem jest zapewnianie dostępu do profesjonalnego wsparcia psychologicznego, takiego jak konsultacje ze specjalistami lub coachem, aby nauczyciele mogli rozmawiać o swoich problemach i otrzymać wsparcie emocjonalne.

3. Programy zdrowego stylu życia i dbania o prawidłowy bilans między pracą, a życiem prywatnym

Promowanie zdrowego stylu życia poprzez zachęcanie do regularnej aktywności fizycznej, prawidłowej diety, snu i praktyk relaksacyjnych, które pomagają nauczycielom utrzymać równowagę między pracą a życiem prywatnym będą dobrą praktyką dbania o ich komfort psychiczny. Kolejnym kluczowym elementem jest dbanie o balans i prawidłowe proporcje między pracą zawodową, a życiem prywatnym.

4. Mindfulness – praktyka uważności

Polega ona na skupieniu się na teraźniejszym momencie z akceptacją tego, co dzieje się
w otoczeniu, bez osądzania. Na poniższej grafice zaprezentowano kilka narzędzi i zadań z zakresu mindfulness, które mogą być przydatne dla dorosłych:

 

Poniżej linki, które mogą się okazać przydatne w zakresie dbania o swój osobisty dobrostan oraz pracy z uczniami podczas zajęć edukacyjnych:

Pomysły na praktyczne ćwiczenia Mindfulness dla dorosłych i dzieci.

Pamiętajcie, że część z nich możecie również wykorzystać tworząc konspekty zajęć, jako ciekawe przerywniki lub wprowadzenie danego tematu podczas Waszych lekcji:

Propozycje ćwiczeń, które wprawią was w dobry nastrój:

Dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, przedszkolnej ciekawym rozwiązaniem będą również krótkie treningi uważności zaproponowane przez wydawnictwo CoJaNaTo (na podstawie podręcznika Eline Snel):

 

Dobrostan psychofizyczny nauczycieli jest kluczowym aspektem ich pracy zawodowej, mającym istotny wpływ zarówno na ich samopoczucie, jak i efektywność w pracy z uczniami. Zrozumienie i promowanie dobrostanu psychospołecznego nauczycieli jest niezmiernie istotne dla zapewnienia wysokiej jakości edukacji oraz tworzenia sprzyjającego środowiska pracy.

O tym jak dbać o dobrostan z pomocą eTwinning dowiecie się więcej na dedykowanej podstronie, gdzie gromadzimy scenariusze lekcji, przydatne materiały oraz informacje o wydarzeniach poświęconych wellbeing.

Dobrostan z eTwinning
 

Autorka:

Milena Drąg
Kobieta, pedagożka, edukatorka. Entuzjastka edukacji opartej na kształtowaniu kompetencji miękkich i pracy metodą projektu. Autorka fanpage na FB: #Operatywna Nauczycielka, na której opisuje metody pracy skupiające interdyscyplinarne nauczanie sprzyjające procesowi uczenia się. Nie boi się nowych wyzwań, jest twórcza, a przestrzeń edukacyjna jest jej pasją. Pracuje z dziećmi i młodzieżą, wspólnie odkrywając tajniki edukacji. Nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej, logopedka, terapeutka pedagogiczna oraz trenerka NODN Sensor Radanowicz.
Była szkolną liderką wielu projektów dotyczących ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, współpracowała z Instytutem Myślenia Pozytywnego podczas udziału w projekcie #Szkoła Myślenia Pozytywnego. Prywatnie zajmuje się malowaniem, tworzeniem grafik oraz… gromadką swoich psów.

26.03.2024

Dobrostan z eTwinning