Scenariusze

Pojęciem, które bezpośrednio wynika z obszarów oddziaływań ekoedukacji jest świadomość ekologiczna. Współcześnie słowo świadomość odnosi się do szeroko rozumianych funkcji kultury. Natomiast termin ekologia powinien być rozumiany jako nauka o interakcjach, ponieważ przedmiotem jej badań stała się holistyczna struktura przyrody oraz wszystkie relacje pomiędzy poszczególnymi jej komponentami. W związku z tym w szkole należy mówić nie tylko o świadomości ekologicznej, ale ujmować ją w szerszym kontekście – kultury ekologicznej.

Ważnym elementem edukacji ekologicznej, która pomaga w kształtowaniu kultury ekologicznej placówek jest integracja środowiska lokalnego w aspekcie współdziałania na rzecz przyrody. Na podstawie wypracowanej praktyki mogę stwierdzić, że niestandardowa realizacja podstawy programowej i kształtowanie kompetencji kluczowych są tutaj niezwykle pomocne. Organizowanie międzynarodowych projektów eTwinning lub synergii eTwinning i Erasmus+, których główną osią oddziaływania były przedmioty science otworzyło w Szkole Podstawowej im. Kazimierza Nowaka w Dąbrówce ogromne pole do współpracy. Uczniowie wraz z rodzicami włączyli się w szereg prac projektowych, co potwierdziło moje oczekiwania, że projekt osadzony lokalnie odnosi największy sukces dydaktyczny i społeczny. Dzięki takiej aktywizującej postawie lekcje biologii, chemii i przyrody sprzyjają budowaniu pozytywnych relacji, a zdefiniowanie potrzeb cywilizacyjnych i społecznych uczniów to wyzwanie, tak samo jak wplecenie tych treści w zajęcia i kalendarz roku szkolnego. Z kolei takie działania sprzyjają integracji i współpracy nauczycieli w obrębie placówki i nie tylko.

Stosowanie w praktyce pracy projektowej i nauczaniu przedmiotów science, interdyscyplinarności i mnogości kontekstów, pozwala na integrację wiedzy i umiejętności pomiędzy różnymi przedmiotami. Gwarantuje wzrost jakości pracy placówki, integracje środowiska szkolnego, a przede wszystkim wszechstronny rozwój uczniów. Rozwijają się oni wielopłaszczyznowo, nabywają nowych umiejętności i kompetencji, stając się w ten sposób świadomymi obywatelami świata. Są też zdecydowanie lepiej przygotowani na czekające ich wyzwania.

Jednym z tych problemów współczesności jest walka z dezinformacją i fake news’ami, które błyskawicznie rozprzestrzeniają się w mass-mediach. Nauczyciele i rodzice wspólnie muszą stawić czoła temu wyzwaniu, które dotyczy także środowiska przyrodniczego i szeroko rozumianej nauki. Ta wyjątkowa skuteczność docierania do szerokiej publiczności sprzyja tworzeniu baniek informacyjnych, a następnie pogłębianiu kryzysów o znaczeniu ekologicznym, społecznym i ekonomicznym. Według Future skills – Update and Literature Review  transdyscyplinarność będzie miała zasadnicze znaczenie dla rozwiązywania współczesnych problemów. Uważam, że holistyczne i egalitarne podejście do treści podstawy programowej i zastosowanie ich w różnych kontekstach jest skuteczną odpowiedzią edukacji na te wyzwania. Coraz częściej w polskiej praktyce dydaktycznej można zauważyć właśnie metodologię innowacyjnego trendu STEAM (science + technology + engineering + art + maths), która oparta jest na problemowym podejściu integrującym narzędzia, umiejętności i wiedzę z różnych dziedzin. Praca tego typu gwarantuje nie tylko kształtowanie świadomości i kreowanie czynnej postawy społecznej, ale także budowanie kultury naszych podopiecznych, w tym tej ekologicznej.

Ważną osią oddziaływania w ramach międzynarodowych projektów realizowanych w naszej szkole jest poszerzanie i umacnianie współpracy z różnymi środowiskami, w tym z uczelniami wyższymi. W ten sposób przełamujemy edukacyjne schematy i tworzymy pomosty między szkołami a uniwersytetami. Obecnie współpracujemy z Wydziałem Biologii UAM i Uniwersytetem Artystycznym w Poznaniu. Takie oddziaływanie pozwala na skuteczne budowanie kultury ekologicznej uczniów, a wraz z nią postaw i świadomości ekologicznej, a wszystko dzięki współpracy w myśl zasady działaj lokalnie, myśl globalnie. Staramy się w ten sposób przygotować młode pokolenie do rozwiązywania problemów i wyzwań, z którymi mogą się zmierzyć w przyszłości.

Nasze projekty można powiązać w mapę myśli, której ważnymi gałęziami są zmiany klimatu oraz rozmowa o antropocentryzmie i konsumpcjonizmie. Uczniowie stworzyli szkolny ogród, budują budki lęgowe, domki dla owadów, ale i rozmawiają o głodzie na świecie, zmianach klimatu i konsekwencjach wymarcia zapylaczy. Szyli rękawice kuchenne, maskotki stawonogów oraz brali udział w konferencjach ze szkołami partnerskimi, a dzięki współpracy z różnymi instytucjami udało nam się zorganizować dla nich dwuletnie warsztaty z druku 3D. Samodzielnie i jednomyślnie umówili się, że zaprojektują gadżety związane z pszczelarstwem i zademonstrują je podczas Dnia Patrona. Uczniowie zbudowali stoisko, poprosili rodziców o wsparcie, zakomunikowali, że na koniec projektu adoptują pszczoły. Jest to tylko jeden z efektów budowania wśród naszej społeczności kultury ekologicznej. Jednak najważniejsza tutaj jest WSPÓŁPRACA pomiędzy nauczycielami różnych przedmiotów i danie uczniom pola do realizacji ich pomysłów.

Rozbudzenie potrzeby aktywnego działania u uczniów, kreowanie postawy obywatelskiej i samodzielności to ogromne wyzwanie dla edukatorów – przewodników. Demokratyzacja wiedzy i procesów nauczania, aktywizacja relacji szkolnych oraz współpraca naszej placówki w ramach europejskiej platformy eTwinning, zapewnia częste kontakty naszych uczniów z kolegami z innych krajów i kultur. Ta dynamiczna współpraca posiada swój unikalny charakter, co pozwala na tworzenie relacji ponad granicami i poszerzanie horyzontów całych społeczności szkolnych. Uczniowie widzą sens współdziałania w szerszej perspektywie - nie tylko w ramach grupy uczniów danej szkoły, ale także w zespołach o polu oddziaływania liczonym w tysiącach kilometrów, np. na linii Stambuł–Barreiro–Dąbrówka. Mają poczucie sprawstwa na zdecydowanie większą skalę i odczuwają moc silnych relacji w procesie tworzenia.

Jednym z efektów naszych wspólnych działań jest międzynarodowa akcja The Blue Planet Day

Fot. Przykładowe prace uczniów ramach Dnia Błękitnej Planety – The Blue Planet Day

Nauczyciel w szkole powinien być jak Czuły narrator - ktoś, kto sięga do wrażliwości uczniów, porusza do działania, powoduje, że nauka staje się wielowymiarowa i kształtuje młodych ludzi o transdyscyplinarnym spojrzeniu. To wymagająca i odpowiedzialna rola, zwłaszcza w tym zabieganym świecie, który coraz bardziej przypomina fast food. Musimy pamiętać, że nasi uczniowie nie potrzebują popędzania ich przez kolejne partie materiału, a rozmowy i współdziałania. Sam ciągle staram się doskonalić w tym kierunku pamiętając słowa sir Kena Robinsona: W edukacji zawsze chodzi o relacje (…), nauczyciele to nie tylko dobrzy instruktorzy czy administratorzy testów. To mentorzy pełniący rolę życiowej inspiracji dla swoich uczniów.

Uzupełnieniem i rozwinięciem tematu jest scenariusz zajęć, którego celem jest budowanie kultury ekologicznej i integracja zespołu klasowego oraz społeczności szkolnej (do pobrania poniżej).

O autorze:

Tomasz Ordza

Nauczyciel przedmiotów science w Szkole Podstawowej im. Kazimierza Nowaka w Dąbrówce.

Wraz ze swoimi wspaniałymi uczniami zrealizował (i będzie realizował) projekty w ramach eTwinning, których główną osią działania był przedmiot przyroda.  Interdyscyplinarne projekty takie jak Rendez-vous with amphibian czy Aromatic garden pobudzały do pracy synapsy obu półkul mózgowych, a realizowane cele i zagadnienia w szerokim zakresie obejmowały podstawy programowe kilku przedmiotów szkolnych. Wszystkie jego STEAM-owe projekty nagrodzone Europejską Odznaką Jakości można znaleźć na stronie www.science-lubieto.pl

Podróżnik preferujący wędrówki górskie i jazdę na rowerze. Intryguje go ekologia, a inspiruje Szymborska. Stara się, aby jego uczniowie byli świadomymi obywatelami Europy, myśleli globalnie, działali lokalnie i dużo się uśmiechali.