Scenariusze

Nauka stacjonarna była naszym marzeniem od wielu miesięcy. Wszyscy z niecierpliwością czekali na ten moment, przynajmniej tak nam się wydawało. O ile młodsze dzieci ulgą przyjęły powrót do szkoły i starały się jak najszybciej odnaleźć nić powiązań, silnie manifestowały potrzebę nawiązania relacji, bliskości, rozmowy, to duża część młodzieży ze szkół średnich wyglądała na nieco zblokowaną, niepewną. Część z nich odnalazła się w nowej sytuacji, niektórym jednak musieli pomóc koledzy i nauczyciele.

W trudnej sytuacji byli zwłaszcza uczniowie klas pierwszych szkół średnich - znali się zaledwie niecałe 2 miesiące kiedy zostali wyrzuceni przed monitory komputerów i zdani sami na siebie. Po powrocie do szkoły odkryliśmy ze zdwojoną siłą, że żadne zabiegi zdalne nie zbudują prawdziwej relacji, bazującej na indywidualnych potrzebach uczniów, uwzględniającej ich rozwój społeczny. Dodatkowo uczniowie obawiali się powrotu do szkół ze względu na zapowiedziane sprawdziany, kartkówki testy i inne formy weryfikowania ich wiedzy. Większość z nich wolała zakończyć rok szkolny w trybie zdalnym, by nie obnażać niewiedzy lub braku przygotowania do zajęć. Najważniejszą rzeczą jest rozpoznanie potrzeb uczniów i próba ich uświadomienia bądź zaspokojenia. Ważne jest również to, by wykorzystać narzędzia, do których używania młodzież przywykła przez czas edukacji zdalnej, wówczas łatwiej będzie wyrazić emocje i zaangażować młodych ludzi we wspólne działania.

Doświadczenia ostatnich miesięcy pokazują, że warto skupić się na kilku obszarach w pracy wychowawczej. Po pierwsze zadbać o komfort psychiczny uczniów, by czuli się bezpiecznie, po drugie wyraźnie oddzielić sytuacje nieformalne od typowo edukacyjnych, po trzecie zaś (jednocześnie najważniejsze) wprowadzić aktywności bazujące na humorze, zabawie, zaskoczeniu. Nie od dziś wiadomo, że najlepszym narzędziem przełamywania lodów jest śmiech oraz zaangażowanie emocjonalne. Poniżej znajdziecie kilka prostych sposobów na włączenie uczniów do wspólnych aktywności i zniwelowanie barier oraz dystansu. Działania, które zaproponowałam uczniom łączyły te elementy, angażując ich emocjonalnie i pozwalając na rozluźnienie się, przekierowanie uwagi na siebie nawzajem, ujawniały ich potrzeby i stan emocjonalny. Wszystkie aktywności można z powodzeniem realizować online, jak i stacjonarnie.

Filmowe startery/ Filmowe debaty

Zadanie sprawdza się nie tylko jako rozgrzewka przed innymi, wymagającymi zaangażowania lub powiązanymi tematycznie aktywnościami, ale też jako materiał na całe zajęcia. Wymaga obejrzenia filmu i przeprowadzenia rozmowy kierowanej przez nauczyciela.

• Czas trwania zajęć: min. 10 minut, warto jednak przeznaczyć na to całą lekcję
• Potrzebne materiały (do przygotowania przed zajęciami): sprzęt do odtworzenia krótkich filmów

Przebieg aktywności: Zadaniem nauczyciela jest wybrać kategorię filmów - w zależności od potrzeby mogą to być zarówno filmy motywujące, jak i dotyczące zagadnień kontrowersyjnych. Filmy pochodzą z kanału ‘60 Seconds Docs’ i można je znaleźć na Youtubie oraz Facebooku. Na potrzeby zajęć z wychowawcą umieściłam je w prezentacji: http://bit.ly/filmowe_debaty Dokonałam subiektywnej selekcji filmów i podzieliłam je według obszarów tematycznych:

• Ciekawe pasje,
• Kontrowersyjnie - dyskusyjnie,
• Ratujemy świat,
• Dobro wraca.

Filmy dobrane są do wieku uczniów szkół średnich oraz wyższych klas szkoły podstawowej. Każdy trwa około 1 minuty, więc jest właściwie krótką prezentacją danego tematu, ukazuje jakieś zachowanie, postawę, pasję. Warto je wcześniej obejrzeć, by dostosować tematykę do klasy i zajęć. Po odtworzeniu filmu można pozwolić uczniom na swobodne wypowiedzi lub zaproponować rozmowę kierowaną, używając do tego zestawu pytań. Oto zaproponowane przeze mnie:

1. Czym zajmują się bohaterowie filmu?
2. Czego to od nich wymaga?
3. Dlaczego to robią, co ich motywuje?
4. Co im to daje, jakie mają z tego korzyści?
5. Jakie potrzeby realizują w ten sposób?
6. Co myślisz o takim zajęciu/postawie/pasji?
7. Co czujesz, patrząc na ten film?
8. Czy byłbyś/byłabyś w stanie to robić? Dlaczego?
9. Jak to wzbogaca ich życie?
10. Co warto z takiego zachowania wziąć dla siebie?

Można również poprosić uczniów o stworzenie w parach lub grupach pytań do osoby przedstawionej w filmie lub o niej, zaproponować scharakteryzowanie tego bohatera, czy opowiedzenie o kimś o podobnym spojrzeniu na świat z otoczenia uczniów. Kolejnym pomysłem jest zaproszenie uczniów do stworzenia własnego minutowego filmu o ciekawej osobie lub działaniu, czy zaprezentowanie w nim własnej pasji. Gra w Kłamczucha Zadanie angażuje całą klasę, sprawia, że uczniowie lepiej się poznają, słuchają uważnie, rozluźniają się, spędzają razem czas oraz sporo się śmieją.

• Czas trwania zajęć: około 30 minut
• Potrzebne materiały (do przygotowania przed zajęciami):  kartki i długopis lub współdzielona prezentacja ze slajdami dla każdego ucznia, np Google Slides (w wersji zdalnej)

Przebieg aktywności: Uczniowie mają zapisać na kartce (slajdzie) trzy informacje dotyczące swojej osoby - dwie z nich mają być prawdziwe i jedna fałszywa. Najlepiej, by informacje nie były oczywiste - warto też, by z uczniami zagrał nauczyciel. Alternatywnym wariantem tej gry jest wylosowanie innego ucznia z klasy i podanie informacji o tej osobie. Tu jednak ważne jest, aby klasa znała się choć trochę, tej aktywności nie powinniśmy przeprowadzać z poznającym się zespołem uczniowskim. W trakcie gry uczeń odczytuje informacje, a grupa ma ocenić, która z nich jest fałszywa. Bardzo często w trakcie uczniowie dowiadują się o sobie nowych informacji, a sama aktywność rozluźnia atmosferę.

Przesuwanka - podaj dalej

Ta gra wymaga od uczniów zdyscyplinowanego wsłuchiwania się w polecenia nauczyciela i trzymania się wskazówek, ale też pozwala uwolnić kreatywność i empatię.

• Czas trwania zajęć: od 15 do 30 minut
• Potrzebne materiały (do przygotowania przed zajęciami): kartki zawieszone na ścianie w ilości odpowiadającej liczbie uczniów (w wersji zdalnej warto wykorzystać Padlet w wersji z kolumnami - każda kolumna to jeden uczeń), można wcześniej przygotować gotowe arkusze z pytaniami i miejscem na odpowiedzi

Przebieg aktywności: Na kartkach Na samej górze wpisujemy imię i nazwisko ucznia, poniżej dwóch numery, np. od jednego do pięciu, by uczniowie mogli zapisywać swoje komentarze. Następnie instruujemy młodzież, by przesunęła się o jedno miejsce w prawo po każdym pytaniu i zapisała informację o uczniu, przed którego kartką aktualnie stoją. Można ułożyć kilka pytań dopasowanych do wieku i profilu klasy. Przesuwając się o jedno miejsce zapisują adnotacje odnoszące się do kolejnych uczniów. Dzięki temu każdy uczeń po powrocie na swoje miejsce odczytuje zapisaną na swój temat kartkę. Przykładowe pytania, które warto zadać to:

• Jakie jest tej osoby ulubione danie?
• Jakie lubi oglądać filmy?
• Jakim zwierzęciem byłaby ta osoba
• Co ta osoba robi w weekendy?
• Jaki prezent urodzinowy pasuje do tej osoby?

Przy sprawdzaniu odpowiedzi pojawia się sporo emocji i śmiechu, a uczniowie wykazują się zaskakującą znajomością swoich kolegów

Projekt na miarę potrzeb, czyli oswajamy design thinking

Ta aktywność pomaga spojrzeć na potrzeby innych z empatią, ćwiczyć uważność, innowacyjność i kreatywność. Świetnie nadaje się do tego metoda Design Thinking, która zakłada dogłębne poznanie potrzeb i stworzenie projektu dopasowanego do klienta. Warto wykorzystać jej pierwsze elementy i pokazać uczniom, że różnimy się od siebie aby kogoś poznać, trzeba znać jego perspektywę i oczekiwania.

• Czas trwania zajęć: od jednej lekcji do całego cyklu
• Potrzebne materiały (do przygotowania przed zajęciami): kartki i przybory do pisania, można również wykorzystać gotowe arkusze dostępne w Internecie (na przykład Personę)

Przebieg aktywności:

1. Dobieramy uczniów w pary i prosimy ich o stworzenie projektu jakiegoś przedmiotu, który według nich spełniłby oczekiwania drugiej osoby z pary, np fotela. Po zaprezentowaniu projektów, uczniowie rozmawiają na temat tego jak bliski jest ideałowi partnera z grupy.
2. Następnie uczniowie, zadając sobie pytania, badają zapotrzebowanie, oczekiwania oraz szczegóły idealnego przedmiotu. Robią dokładny wywiad dotyczący preferencji, rozwiązań technicznych, koloru, użyteczności, zastosowania, by zebrane informacje określiły potrzeby i pragnienia uczniów.
3. Kolejnym etapem jest tworzenie drugiego ulepszonego projektu, który uwzględni informacje z zebranego wywiadu i sprawdzenie, czy tym razem spełnia oczekiwania partnera.
4. Warto poświęcić również czas na wymianę informacji zwrotnych dotyczących subiektywnych odczuć w czasie pracy i tego, czego nauczyła ich ta aktywność oraz jak wykorzystają zdobyte umiejętności i wiedzę swoim życiu.
5. Uczniowie chętnie projektują sobie nawzajem nie tylko wygodne fotele, ale również obuwie, torby, plecaki, portfele, breloczki do kluczy czy biurka, Można też zaproponować nieco większe projekty bazujące na przestrzeni, takie jak miejsca do nauki, pokój rozrywek czy ogród.

Wierzę, że zaproponowane powyżej aktywności pozwolą uczniom wzmocnić relacje i rozpoznać własne potrzeby, by mogli poczuć się wyjątkowymi i ważnymi ludźmi.  

Artykuł jest jednym z cyklu materiałów przygotowanych przez naszych ekspertów na temat relacji. Zapraszamy do lektury pozostałych! 

Autorka: Katarzyna Polak Ambasadorka programu eTwinning Jestem nauczycielką języka polskiego z ponad 20-letnim stażem. Pracuję w Technikum Programistycznym i Liceum Infotech oraz Szkole Podstawowej Nr 42 w Białymstoku.  eTwinning ujął mnie już przy pierwszym kontakcie i z każdym projektem wzbogaca moje doświadczenie zawodowe. Moją pasją są nowoczesne technologie, aktywizowanie uczniów, tworzenie muzyki, praca metodą projektu i poszukiwanie wyzwań – wszystko to odnajduję w projektach eTwinning.