Scenariusze

Kiedy ostatnio ktoś zapytał Cię, czy jesteś szczęśliwy/a? Dziś, wczoraj, tydzień, miesiąc, rok temu? A może… takie pytanie nigdy nie padło?

Coraz szybsze tempo życia, napędzane dodatkowo popularną od kilku dekad kulturą multitaskingu, sprawiło, że z dziwną łatwością zapominamy o sobie i swoich emocjonalnych potrzebach. Pracując w szkole, skutki takiego postępowania obserwujemy każdego dnia: sfrustrowani dyrektorzy, smutni i wypaleni zawodowo nauczyciele oraz uczniowie, reprezentujący często dwie, skrajnie odmienne postawy: bierną, obojętną i wycofaną lub buntowniczą i cyniczną, przechodzącą czasami w otwartą agresję. W poszukiwaniu rozwiązań naszych wewnętrznych konfliktów nie pomagają pandemia czy tocząca się tuż obok nas wojna. Pracownicy Europejskiej Szkoły Podstawowej i Europejskiego Liceum dr Rahn w Zielonej Górze nawet w tak niesprzyjających warunkach znaleźli jednak kilka sposobów na to, by dzieci i młodzież mogły przyjrzeć się bliżej swoim emocjom i w myśl hasła „Edukacja to relacja” odnalazły równowagę pomiędzy wymaganiami współczesnego świata a tym, czego sami potrzebują.

Budząca się szkoła

Europejskie Szkoły dr Rahn to placówki niepubliczne, mieszczące się w jednym, czterokondygnacyjnym budynku, którego przestrzeń została zaaranżowana tak, by uczniowie czuli się swobodnie i bezpiecznie. Na korytarzach znajdują się wydzielone strefy wypoczynku z pufami i sofami, ściany zdobią uczniowskie prace plastyczne oraz kolorowe grafiki, nawiązujące np. do popularnych filmów. W salach lekcyjnych wpływ na wygląd pomieszczeń mają sami uczniowie – jeśli chcą, mogą zmienić kolor ścian, dekoracje, dodać własne ministrefy wypoczynku czy dowolnie zmieniać ustawienie ławek. Obowiązuje zasada, że to przestrzeń powinna się dopasowywać do nas, a nie my do przestrzeni.

Nauczyciele są zobowiązani do stosowania interdyscyplinarnego podejścia do pracy oraz do motywowania uczniów do pracy metodą projektu. Wykorzystujemy koncepcję teorii inteligencji wielorakich Howarda Gardnera, dzięki czemu skupiamy się nie na tym, czego dziecko nie wie, a na jego mocnych stronach i opanowanych już umiejętnościach. Uczniowie są również uczeni radzenia sobie z porażkami – błąd staje się dla nich nieodłącznym elementem zdobywania wiedzy, co niesamowicie ułatwia im później wejście w dorosłe życie i pomaga w budowaniu poczucia własnej wartości. Świadomość, że nikt nie będzie wyśmiewał ich potknięć sprawia, że chętniej i odważniej podejmują nowe edukacyjne wyzwania. Warto podkreślić, że prawo do popełniania błędów obowiązuje nie tylko uczniów - dzieci i młodzież wiedzą, że nauczyciel też jest człowiekiem, a nie robotem, i zdarza mu się czegoś nie wiedzieć czy nie umieć. Kluczowa jest tutaj umiejętność przyznania się nauczyciela do własnych słabości. Ponadto, stosowana w Europejskich Szkołach zasada JTU („Już To Umiem!”), polegająca na dawaniu uczniom możliwości wyboru terminu, w którym zaliczą konkretny materiał, buduje w nich poczucie sprawczości i odpowiedzialności za osiągane postępy edukacyjne.

Szkoła Myślenia Pozytywnego

Najmłodsi uczniowie Europejskiej Szkoły Podstawowej dr Rahn biorą udział w programie Szkoła Myślenia Pozytywnego (Szkoła Myślenia Pozytywnego | Program certyfikacyjny (programsmp.pl)). Ma on na celu dbanie o dobrostan i zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży oraz poszerzanie w tym zakresie świadomości rodziców i nauczycieli. Uczestnicy otrzymują pakiet powitalny z gotowymi materiałami do wykorzystania na zajęciach i scenariuszami zajęć dla poszczególnych grup wiekowych rozpisanych na każdy miesiąc. Nauczyciele – koordynatorzy zobowiązani są również do odbycia kursu online. Zawarte w programie zadania mają na celu przede wszystkim wesprzeć nauczyciela w skupianiu uważności uczniów, ale również angażują we współpracę rodziców, np. podczas wspólnych wizyt w wirtualnych muzeach. Milena Drąg, koordynatorka programu w ESP, wymienia następujące przykłady realizowanych z uczniami działań: poznawanie podobieństw i różnic pomiędzy ludźmi oraz uświadamianie, że każdy z nas ma różne zainteresowania, budowanie robotów z materiałów z recyklingu, opisywanie sylwetek znanych osób i prezentacja prac mająca na celu ćwiczenie umiejętności wystąpień publicznych. Podczas tego typu aktywności dzieci wspierają siebie nawzajem i uczą się skutecznie komunikować oraz nazywać własne emocje, porządkować je i oceniać bez ranienia innych osób.

Kolejnymi zajęciami, przeznaczonymi w Europejskich Szkołach dla najmłodszych uczniów i skupionymi wokół dobrostanu psychicznego, są spotkania poświęcone mindfulness, czyli treningowi uważności. Ich prowadzącą jest również Milena Drąg, która podkreśla, że powstały one z potrzeby przeciwstawienia się multitaskingowi:

„Wielozadaniowość wychodzi z mody, nie jest już traktowana jako pozytywna cecha i nieprawdą jest, że wielozadaniowe osoby mogą osiągnąć większy sukces. Wręcz przeciwnie – multitasking sprawia, że jesteśmy przemęczeni, a przez to mniej efektywni. W niektóre zadania możemy przecież włożyć mniej energii, a i tak osiągnąć efekt podobny do zamierzonego. Zatrzymanie się na chwilę, słuchanie siebie i swoich wewnętrznych potrzeb jest szczególnie ważne w przypadku dzieci. W dużej mierze od tego, jak rozpoczną edukację, będzie zależało to, czy przejdą przez nią w stresie, czy będą potrafiły poprawnie ustalać priorytety bez szkody dla swojego organizmu.”

Logo szkolnych zajęć mindfulness; grafika autorstwa Mileny Drąg.

Bazą do realizowanych zajęć jest książka Eline Snel pt. „Uważność i spokój żabki”, do której dodawane są aktywności wymyślane na podstawie obserwacji uczniów i ich bieżących potrzeb. Oto przykłady takich zabaw:

• uczniowie siedzą w kręgu – ich zadaniem jest przekazywać sobie dzwoneczek tak delikatnie, by nie zadzwonił (taka aktywność może trwać nawet 10-15 minut podczas jednych zajęć!)
• współczesne kopciuszki, czyli segregowanie drobnych przedmiotów, np. koralików, pod względem wielkości czy odcienia
• odliczanie czasu – uczniowie kładą się na dywanie, muszą odczekać 15 sekund (czas liczą samodzielnie w myślach), a po tym czasie usiąść; limit czasu można dowolnie zwiększać i zmniejszać

Prowadząca zajęcia wymienia wiele zalet treningu uważności. Są wśród nich wyciszenie i budowanie skupienia, ćwiczenie koncentracji i pamięci, zyskanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych oraz wyrażania swoich opinii w nieobraźliwy sposób zgodnie z myślą, że nasze granice kończą się tam, gdzie zaczynają się granice innych osób.

Interdyscyplinarność

W starszych klasach Europejskiej Szkoły Podstawowej oraz w Europejskim Liceum Ogólnokształcącym aktywności skupione na dobrostanie psychicznym są na porządku dziennym nie tylko na lekcjach wychowawczych, ale także na zajęciach przedmiotowych. Nauczyciele mają świadomość, że nic dobrego, budującego, rozwijającego nie wydarzy się bez dobrej relacji z uczniem. W momencie, gdy wspieramy dzieci i młodzież w poszukiwaniu własnego „ja”, rozwijaniu ich inteligencji intra- i interpersonalnej, dajemy im możliwość lepszego poznania samych siebie, aby następnie mogli lepiej poznać innych ludzi. Uzyskana w ten sposób samoświadomość może być pomocna chociażby w dobieraniu strategii uczenia się i metod służących efektywnej pracy, co ma wpływ na przyszłe funkcjonowanie uczniów w społeczności szkolnej i życiu codziennym. Antonina Miłkowska, wicedyrektor Europejskich Szkół dr Rahn i nauczycielka języka angielskiego jest ogromną fanką interdyscyplinarności. Podczas swojej pracy stosuje zasadę, że można nauczać i uczyć się o wszystkim, co nas interesuje, używając języka obcego jako narzędzia. W prowadzone przez siebie zajęcia chętnie wplata aktywności służące rozwojowi emocjonalnemu uczniów. Grupą docelową jest w tym przypadku głównie młodzież licealna, już w pewien sposób ukształtowana, ale jednocześnie przechodząca kryzys własnego „ja”.

Na zajęciach z panią Antoniną uczniowie rozwiązują testy psychologiczne, np. sixteen personalities (oczywiście w języku angielskim). Na ich podstawie powstaje portret psychologiczny postaci, osobowości i zasobów posiadanych przez daną grupę uczniów. Uzyskujemy szeroki obraz tego, ilu w klasie jest innowatorów, analityków czy architektów, dzięki czemu możemy w przyszłości lepiej wykorzystać ich potencjał oraz w bardziej skuteczny sposób konstruować dla nich zajęcia, które są dzięki temu ciekawsze i oparte na różnorodnych, interesujących dla uczniów materiałach. Warto jednak pamiętać, że aby przeprowadzić takie testy, trzeba najpierw zbudować z grupą zaufanie, żeby młodzież wiedziała, że jest bezpieczna i może się otworzyć, bo nie zostanie przez nikogo wyśmiana.

Podczas lekcji języka angielskiego z panią Antoniną uczniowie często wykonują zadania poświęcone trosce o swój organizm i stan psychiczny. Niektóre z nich wyglądają zabawnie, jak choćby potrząsanie ciałem, aby uregulować swój organizm. Jedną z ulubionych aktywności jest ćwiczenie pochodzące z wystąpienia TED Talk Amy Cuddy, w którym opowiada ona o badaniu zależności pomiędzy pozycją ciała a poziomem hormonu stresu w organizmie człowieka. Młodzież dowiaduje się na przykład, że wystarczą dwie minuty stania w tzw. pozycji siły, by obniżyć znacząco poziom kortyzolu (hormonu stresu), a podnieść poziom adrenaliny, która napędza nas do działania. Jest to pomocne szczególnie w pokonywaniu sytuacji, w których wręcz „drętwiejemy” ze stresu. Przykładem może być tutaj lekcja, podczas której jedna z uczennic Europejskiej Szkoły Podstawowej miała problem z przedstawieniem przygotowanej prezentacji na forum klasy – cała klasa wsparła ją wówczas, stojąc razem z nią przez dwie minuty w pozycji siły, aby zyskała odwagę do wykonania zadania. Dziewczynka opisywała później, że samo to, że grupa pomogła jej wyregulować emocje sprawiło, że pokonała swój strach. Część uczniów twierdzi także, że przed trudniejszymi testami czy egzaminami szukają dla siebie w szkole miejsc, by móc choć przez chwilę postać np. w pozycji „Wonder Woman” (jedna z wielu możliwych do wykonania pozycji siły). Popularność tego typu zadań sprawiła, że młodzież zaczęła się interesować metodologią badań nad dobrostanem psychicznym człowieka, a towarzyszące temu zainteresowaniu pytanie „dlaczego?” jest wykorzystywane do wzbudzania uczniowskiej świadomości na temat reakcji ludzkiego organizmu na różne sytuacje w naszym życiu.

Pozycje siły słusznie kojarzą się z superbohaterami, ich siłą i odwagą – warto pamiętać, że każdy z nas ma w sobie supermoce!

Pigułka Szczęścia

Fascynacja pani wicedyrektor interdyscyplinarnym podejściem do edukacji oraz troska o dobrostan psychiczny młodzieży doprowadziły do nawiązania w 2015 roku projektowej współpracy z Cristiną Telcian z Bistricy w Rumunii. Z uwagi na pandemię część zadań projektowych została przesunięta, jednak po powrocie do szkół było wiadomo, że projekt musi zostać zaktualizowany. Najważniejszym celem stało się sprawdzenie, w jakim miejscu aktualnie znajdują się uczniowie oraz czy są psychicznie w stanie przyjmować treści edukacyjne. Zamiast do szkoły, uczestnicy projektu wrócili więc po pandemii do pięknego parku w Zatoniu, gdzie odbyły się dedykowane ich potrzebom warsztaty artystyczne oraz premiera książki „Pigułka szczęścia”. Autorka skupiła się w niej na wpływie naturalnie występujących w naszych organizmach hormonów na nasz poziom szczęścia oraz na prostych sposobach ich pobudzania poprzez podejmowanie codziennych aktywności.

Wiedza na temat hormonów szczęścia jest w naszej szkole dosłownie na wyciągnięcie ręki.

We wrześniu b.r. licealiści uczestniczący w projekcie „Złap kontakt! – warsztaty interdyscyplinarne wspierające umiejętność regulacji emocji wśród młodych ludzi” wraz z panią Antoniną Miłkowską i polonistką Katarzyną Harmak udali się do Rumunii, aby wspólnie z uczniami z partnerskiej szkoły pod opieką Cristiny Telcianpracować nad projektowymi zadaniami. Uczestnicy wykonywali aktywności, które miały pobudzać konkretne hormony szczęścia i projektowali własne ćwiczenia w języku angielskim. Nad pięknie położonym w górach jeziorem Colibita brali udział w sesjach jogi oraz uczyli się regulacji emocji poprzez świadomy oddech. Wspólnie z panią Kasią przygotowali spektakl „Molekuły emocji”, który został zaprezentowany w Pałacu Kultury w Bistricy.

Pani Antonina ćwiczy z uczniami nad jeziorem Colibita.

Projekt pokazał uczniom, jak dużo dobra mogą dać sobie samym dzięki świadomości własnego ciała. Nabycie wiedzy o roli poszczególnych hormonów w ludzkim organizmie pozwoliło uczestnikom odkryć własne sposoby radzenia sobie z natrętnymi myślami, lękami oraz pokazało możliwe formy holistycznego wsparcia siebie w sytuacjach stresu czy rozregulowania emocjonalnego . Wyjazd był świetną okazją do rozwijania umiejętności językowych oraz nawiązywania międzynarodowych znajomości. Każdy z uczestników projektu został przeszkolony tak, aby móc się dzielić wiedzą na temat hormonów szczęścia z innymi ludźmi – uczestnicy projektu zostali oficjalnymi, certyfikowanymi Ambasadorami Dobrostanu Psychicznego, których zadaniem jest teraz dzielić się zdobytą wiedzą z pozostałymi członkami społeczności szkolnej oraz lokalnej. W ramach tych działań powstaje m.in. „Well-Being Wall”, czyli przestrzeń na korytarzu szkolnym liceum, na której uczniowie, pod okiem Pani Antoniny, będą dzielić się dobrymi radami z zakresu dobrostanu oraz szeroko pojętej psychologii. To wszystko oczywiście w języku angielskim!

Sukces projektu był możliwy nie tylko dzięki sprawnej współpracy nauczycielek-koordynatorek oraz uczniów uczestniczących w poszczególnych aktywnościach, ale również dzięki partnerom z Bistricy i władzom miasta Zielona Góra, które sfinansowały realizację działań w ramach projektu: „Złap kontakt! – warsztaty interdyscyplinarne wspierające umiejętność regulacji emocji wśród młodych ludzi”. Jest to dowód na to, że warto podejmować próby nawiązania współpracy z lokalnymi instytucjami, których zaangażowanie i wsparciema ogromny wpływ na jakość i sposób realizacji zaplanowanych elementów projektu.

Ćwiczenia teatralne na scenie Palatul Culturii Bistrita.

Z punktu widzenia eTwinnerki

W Europejskich Szkołach dr Rahn pracuję od września b.r. i zdążyłam się już przekonać, że nie jest to miejsce typowe dla polskiej edukacji. Ogromna w tym zasługa wspaniałych, kreatywnych i chętnych do współpracy nauczycieli, którzy stworzyli swoim uczniom bardzo przyjazne, otwarte miejsce do nauki i wspólnego spędzania czasu. Udowadniają, że konieczność realizacji podstawy programowej nie jest żadną przeszkodą w dostrzeganiu w uczniu przede wszystkim człowieka, ze wszystkimi jego zdolnościami i potrzebami, zaletami i niedoskonałościami. Obserwując ich codzienne działania nie da się zapomnieć, że tylko nauczyciel, który pracuje nad budowaniem dobrych relacji z samym sobą, będzie potrafił tworzyć i utrzymywać dobre relacje z uczniami. Współpraca z takimi ludźmi nad nowymi projektowymi wyzwaniami jest prawdziwą przyjemnością – wspólnie o wiele łatwiej jest przecież zadbać o systematyczne zażywanie swoich własnych Pigułek Szczęścia.

Uzupełnieniem i rozwinięciem tematu jest scenariusz zajęć, którego celem jest poznanie potencjału grupy, integracja zespołu klasowego (do pobrania poniżej).

O autorce:

Monika Mojsiejonek 

Jestem nauczycielką z dziennikarskim zacięciem – ukończyłam nie tylko filologię angielską, ale również filologię polską o specjalności komunikacja medialna. Pracuję w Europejskiej Szkole Podstawowej i Europejskim Liceum Ogólnokształcącym dr Rahn w Zielonej Górze. W codziennej pracy trzymam się interdyscyplinarnego podejścia do edukacji, dlatego uwielbiam pracować metodą projektu. Specjalizuję się w aktywnościach łączących treści humanistyczne, społeczne oraz STEAM (science, technology, engineering, arts, mathematics).

Moim edukacyjnym hobby jest poznawanie nowych, ciekawych narzędzi TIK, które mogę później wykorzystać w klasie. Choć jestem w większości samoukiem, chętnie korzystam również z różnorodnych form doskonalenia, dzięki którym systematycznie odświeżam swój warsztat pracy.

Wysokiej jakości działania i konsekwencja w ich realizacji sprawiła, że w 2017 r. zostałam finalistką konkursu Nauczyciel Języka Angielskiego Roku 2017 British Alumni Society.

Od 2018 r. pełnię funkcję Ambasadora programu eTwinning w województwie lubuskim.