Scenariusze

Za każdym zachowaniem ucznia kryją się pewne uczucia.
Zrozumienie i poznanie swoich uczuć jest dla dziecka dużym wyzwaniem.

Nauka rozpoznawania, wyrażania i zarządzania uczuciami ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju społecznego i emocjonalnego każdego człowieka.

Prawie każdego nauczyciela, którego znam, łączyło jedno – bardzo zależy mu na dobrym samopoczuciu jego uczniów. Jesteśmy nauczycielami a częścią naszego DNA jest kochanie i karmienie wiedzą uczniów, którymi się opiekujemy, i nie zawsze odbywa się to w formie nauki czytania, pisania lub liczenia. Wiemy bowiem, że do pełni szczęścia i rozwoju nasi uczniowie potrzebują nie tylko umiejętności czytania, liczenia i pisania. Nasi uczniowie potrzebują umiejętności emocjonalno-społecznych, aby odnosić sukcesy w szkole, domu i przez resztę życia. Są to umiejętności, które pomogą budować pewność siebie, rozumieć własne mocne i słabe strony, współpracować z innymi, poruszać się w sytuacjach społecznych, rozwijać silne relacje i podejmować lepsze decyzje. Bez wątpienia są to umiejętności krytyczne dla wszystkich ludzi.

Jako nauczyciel wiem, że na wszystko nie starcza czasu a bardzo często uczenie się społeczne i emocjonalne jest odkładane na dalszy plan w stosunku do innych ważnych umiejętności, takich jak czytanie, pisanie, matematyka, czy w starszych klasach przedmioty ścisłe. Chociaż te umiejętności są z pewnością ważne, uważam, że jeszcze ważniejsze jest, aby dzieci rozwijały swoją inteligencję emocjonalną poprzez działania związane z nauką społeczno-emocjonalną. Mówiąc najprościej, jeśli uda nam się rozwinąć w naszych uczniach umiejętności emocjonalno-społeczne, nasze dzieci będą lepiej przygotowane do stawiania czoła wyzwaniom, jakie niesie ze sobą życie. Musimy tylko znaleźć czas, aby je tego uczyć, dyskutować z nimi o tym i ćwiczyć te umiejętności! 

Dobre samopoczucie uczniów i nauka rozumienia własnych emocji oraz emocji kolegów i koleżanek wpływa na budowanie dobrych relacji w klasie.

Zbuduj kulturę życzliwości ze swoimi uczniami

Bycie miłym jest nie tylko wspaniałe dla odbiorcy, ale prosty akt życzliwości przynosi jeszcze więcej korzyści osobie wykonującej gest życzliwości. Od najmłodszych lat, od przedszkola, wspaniale uczymy dzieci o tym, jak życzliwość może wpływać na innych. Ale gdy uczniowie trafiają do szkoły, zapominamy o tym. Kultura życzliwości gdzieś nam ucieka. Pojawia się rutyna, szara szkolna codzienność, pęd za czymś…

Dlatego warto kontynuować ten temat i nadal zachęcać uczniów do życzliwości jako sposobu na pielęgnowanie i wzmacnianie ich dobrego samopoczucia w klasie. Jest wiele sposobów na włączenie życzliwości do swoich lekcji. Nie muszą być one wymyślne. Może to być krótka przerwa między lekcjami lub 5 minut przed rozpoczęciem lekcji, podczas której uczniowie zastanowią się, w jaki sposób być uprzejmym dla innych, a następnie wymienią się pomysłami z 4 osobami z klasy, dając im karteczkę samoprzylepną i pytając, jakich miłych słów użyli dzisiaj. To szybkie i łatwe przerywniki lekcyjne, które nie wymagają zbytniego przygotowania. Pod koniec dnia można poprosić uczniów, aby powiedzieli, w jaki sposób ktoś był dla nich miły lub jak okazywali komuś empatię.

Jak jeszcze w swojej klasie buduję dobre relacje? Mam kilka sprawdzonych sposobów, którymi chciałabym się podzielić.

Ćwiczenia śródlekcyjne, tak zwane przerwy przyjazne mózgowi. Mówi się, że „W zdrowym ciele zdrowy duch”. Dzieci są bardzo szczęśliwe, gdy w czasie lekcji mogą wykonać proste ćwiczenia fizyczne lub taneczne. Jest to zabawa dla wszystkich. W mojej klasie pomaga nam w tym aplikacja GoNoodle.

GoNoodle to darmowe narzędzie dla nauczycieli, które zostało zaprojektowane, aby pomóc uczniom w ruchu i aktywności w szkole, podczas zajęć czy jako przerywnik śródlekcyjny. To platforma, na której zgromadzono wiele krótkich filmików z ćwiczeniami/tańcami dla dzieci i młodzieży w różnym stylu - jest Zumba Kids, elementy aerobiku, śmieszne wygibańce, fitness (Koo Koo Kangaroo, Maximo). W GoNoodle są gromadzone zasoby w języku angielskim, do wykonywania ćwiczeniach tam pokazywanych i. dobrej zabawy nie trzeba znać języka. Takie wspólne tańce-wygibańce bardzo integrują społeczność klasy, redukują napięcie emocjonalne u uczniów a między uczniami i nauczycielem tworzy się silna więź emocjonalna.

Innym sposobem na przerywniki śródlekcyjne, które pomagają mi w budowaniu dobrej atmosfery w klasie, wprowadzają dobry nastrój, wyciszają uczniów i wypływają na poprawę ich samopoczucia w klasie, są krótkie ćwiczenia Mindfullnes. To głównie proste, kilkuminutowe ćwiczenia np. oddechowe, ruchowe, które pozwalają dzieciom się zatrzymać, wyciszyć, poczuć swoje emocje i zrozumieć oraz zaakceptować to, co dzieje się w nich samych. Jednym z takich ćwiczeń (chyba ulubionym w mojej klasie) jest zabawa w „Bicie serca”. Na wstępie przez około minutę proszę dzieci, żeby aktywnie skakały: na jednej nodze, obunóż, pajacyki, itp. Po minucie, na hasło „STOP”, stajemy w ciszy i w bezruchu. Proszę dzieci, żeby położyły swoją rękę na sercu, zamknęły oczy i w ciszy wsłuchiwały się w bicie swojego serca. Ich zadaniem jest słuchanie rytmu własnego serca, tego co czują na ręce, w swoim ciele?

Takich ćwiczeń jest wiele - ćwiczenia oddechowe, wzrokowe, oddziałujące na zmysły np. węchu, dotyku, czy wsłuchiwanie się w ciszę i ćwiczenie ciszy. Jeśli chodzi o ciszę i jej doświadczenie przez dziecko, wykorzystuję w swojej pracy Lekcje Ciszy wg metody Marii Montessori np. ćwiczenie „Tajemnica wody” - Siadamy w kręgu na dywanie, w tle leci muzyka relaksacyjna. Na środku kręgu stawiam niewielką miseczkę z wodą. Mówię uczniom, żeby przyjrzeli się w jaki sposób woda uspokaja się w naczyniu. Biorę miseczkę i podaję pierwszemu dziecku. Proszę, by spróbowało uspokoić się, podobnie jak wzburzona woda w miseczce. Miseczka przekazywana jest z rąk do rąk. Mają za zadanie zwrócić uwagę na to, by ich ruchy były bardzo delikatne i spokojne, oddech równy, miarowy, tak aby nie wylać ani jednej kropli wody. Osoba, która odda miseczkę zamyka oczy i wsłuchuje się w ciszę i muzykę. Gdy ostatnia osoba przekaże miseczkę nauczycielowi, wszyscy robią głęboki wdech, wydech, otwierają oczy i powoli wstają, przechodzą do ławek na lekcje.

Jedno dobre słowo – sposób na dobre relacje w klasie

Każdego roku we wrześniu przeznaczam jeden tydzień na klasową akcję „Jedno dobre słowo”. W poniedziałek przynoszę do klasy 5 kopert, po jednej na każdy dzień tygodnia. Codziennie rano, przed lekcjami otwieramy jedną kopertę. W kopertach ukryte są „dobre” słowa takie jak: przyjaźń, pomoc, szacunek, uśmiech, miłość, itp. Dzieci cieszą się, że każdego dnia odkrywać, jakie będzie nowe „dobre” słowo a ich zadaniem jest pokazywanie tych słów nie tylko poprzez własne słowa i komunikację rówieśniczą, ale także poprzez własne działania w ciągu dnia.

Każdy ma głos – demokracja w klasie, która dodaje skrzydeł

Budując dobre relacje w klasie uczę uczniów, że należy doceniać każdego członka szkolnej społeczności, a głos każdego musi zostać wysłuchany, bo na tym polega demokracja. Dlatego w mojej klasie, w każdy piątek, mamy spotkanie w kręgu, podczas którego omawiamy ważne sytuacje z życia naszej klasy - każdy może otwarcie opowiedzieć co mu się nie podoba, z czym lub kim ma problem. Podczas "kręgu" uczymy się rozwiązywać klasowe konflikty i otwarcie mówić o swoich uczuciach, nazywać emocje, stawiać granice. Podczas "kręgów" również całą klasą planujemy ważne dla nas klasowe wydarzenia: wycieczki, wyjścia i klasowe imprezy.

Klasowe drzewo wdzięczności

Wdzięczność jest darem, a praktyka wdzięczności uczy dzieci umiejętności wywoływania pozytywnych emocji, buduje głębsze więzi w społeczności klasowej. Uczenie dzieci praktykowania wdzięczności jest bardzo trudnym zadaniem, ale także przynoszącym szybko owoce w postaci lepszego samopoczucia u dzieci, zmniejszenia liczby wewnątrzklasowych konfliktów. To prawdziwa, długoterminowa inwestycja.

Na dużym arkuszu papieru wyklejamy drzewo. Następnie, raz w tygodniu (ja praktykuję w piątki), uczniowie na przygotowanych szablonach liści wpisują to, za co są wdzięczni po całym tygodniu.

Bezpieczne, pełne szacunku i ciepłe wzajemne relacje prowadzą do zwiększonego zaangażowania uczniów w naukę, poczucia bezpieczeństwa w szkole oraz zmniejszenia uczucia lęku i stresu szkolnego. Sposobów na budowanie dobrych relacji, stwarzanie bezpiecznej przestrzeni w klasie wpływającej na dobrostan emocjonalny i psychiczny uczniów jest wiele, ale każdy z nich oparty jest na ciepłej i otwartej komunikacji, autentycznym zainteresowaniu uczniami, budowaniu zaufania, zapewnianiu odpowiedniego wsparcia emocjonalnego, rozpoznawaniu potencjału wszystkich uczniów, skupianiu się na budowaniu w uczniach zdolności do autonomii i odkrycia siebie samych.

Uzupełnieniem i rozwinięciem tematu jest scenariusz zajęć, którego celem jest integracja zespołu klasowego, doskonalenie umiejętności dostrzegania charakterystycznych cech dobrego kolegi, koleżanki, tworzenie pozytywnych kontaktów społecznych w grupie (do pobrania poniżej).

O autorce:

Paulina Kurowska-Loryńska
Nauczycielka nauczania początkowego w Szkole Podstawowej im. 11 Listopada w Rusi koło Olsztyna, Ambasadorka Wakeleta w Polsce, Microsoft Innovative Educator Expert. Należy do grupy Superbelfrzy Mini. Aktywnie uczestniczy w programie eTwinning od 2017 roku. Zrealizowała wiele projektów, które zostały nagrodzone Krajową oraz Europejską Odznaką Jakości. Fascynuje ją nauka kodowania, programowanie w edukacji wczesnoszkolnej a także wykorzystywanie TIK i nowoczesnych technologii w edukacji najmłodszych uczniów. Brała udział w licznych krajowych konferencjach szkoleniowych.