Scenariusze

Bezpieczna sieć dla uczniów ze SPE

Artykuł i scenariusz lekcji. Autorka: Zyta Czechowska

Nowe technologie stały się codziennością zarówno dorosłych, jak i dzieci, a edukacja zdalna wpłynęła znacząco na przyspieszony kurs umiejętności cyfrowych. Wśród uczniów ze SPE, a w szczególności niepełnosprawnych intelektualnie, TIK odgrywa znaczącą rolę w procesie edukacyjno-terapeutycznym. Rynek aplikacji mobilnych, oferta platform i stron edukacyjnych jest tak duża i zróżnicowana, że warto, a nawet należy z nich korzystać. Tym bardziej, że dla uczniów ze SPE niestety nie ma dostosowanych podręczników i zbyt wielu materiałów edukacyjnych, z których mogliby korzystać.

Wielu z nas z pewnością zastanawia się nad faktem czy TIK przysparza więcej korzyści, czy trudności w funkcjonowaniu dzieci z dysfunkcjami i wieloma deficytami. Ja. jako zdecydowana fanka i entuzjastka nowych technologii, od lat wdrażam je w szkolnictwie specjalnym i obserwuję jak różnorodność ćwiczeń i materiałów do których dzięki internetowi mamy dostęp, znacząco poprawia efektywność nich procesu uczenia się. Trzeba jednak pamiętać, że TIK nie jest celem samym w sobie, ale środkiem do osiągania jak najlepszych efektów edukacyjno-terapeutycznych - nie powinna zajmować całej jednostki lekcyjnej, tylko pojawiać się w jej odpowiednich fragmentach. Pamiętajmy też o tym, że nasi niepełnosprawni uczniowie, tak jak my, szukają w sieci nie tylko materiałów edukacyjnych ale także rozrywki, kontaktu z rówieśnikami, a czasami po prostu uwagi i akceptacji. Sieć, i to co ma dla nich w ofercie, jest ich codziennością - w przeciwieństwie do wielu z nas oni wychowują się w niej od najmłodszych lat. Często nie zdają sobie sprawy z zagrożeń oraz wpływu jaki ma na nich zbyt intensywne korzystanie z internetu. Dlatego my dorośli, jesteśmy zobowiązani do tego, aby towarzyszyć naszym dzieciom w tej cyfrowej rzeczywistości i być dla nich przewodnikiem. Parafrazując słowa Shapiro z jego książki “Nowe cyfrowe dzieciństwo” warto pamiętać, że… Nasz opór przed cyfrową zabawą, nauką czy szkołą jest jak opór Sokratesa przez słowem pisanym - daremny. Twoje dzieci potrzebują Twojej pomocy… Z moich obserwacji wynika, że uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi są w sieci bardziej niż ich pełnosprawni koledzy narażeni na różne niebezpieczeństwa, przykrości i niepożądane zachowania. Dlaczego? Ponieważ uczniowie Ci:

Nie zawsze potrafią czytać, lub czytać ze zrozumieniem co powoduje niestety niewłaściwy odbiór treści.
Wiele komunikatów jest dla nich niezrozumiałych.
Skracają dystans z rozmówcą, którego często nawet nie znają, czym często powodują niemiłe sytuacje.
Są nachalni prosząc o utrzymanie kontaktu nawet nieznajomego, co kończy się bardzo często zablokowaniem ich profilu.
Nagminnie zmieniają konta na portalach społecznościowych ponieważ zapominają haseł i loginów.
Publikują dane wrażliwe bez zastanowienia się jak ktoś może je wykorzystać.
Nie respektują regulaminów stron i portali społecznościowych.
Stają się obiektem żartów i kpin, publikując np. zdjęcia, infantylne nagrania, czy wulgarne treści, również za namową szukających sensacji i zabawy nieznajomych.
Ze względu na deficyt uwagi ze strony innych oraz deficyt własnej wartości potrzebują stałych wzmocnień i aprobaty, która w tym przypadku może okazać się zgubna.
Są zbyt ufni i nie zakładają złych intencji innych, w związku z czym narażeni są na niepożądane sytuacje, a czasami wplątują się w kryminalne sytuacje.

W związku z tym nie powinniśmy jako rodzice, ale przede wszystkim jako nauczyciele pozostawać obojętni na to co dzieje się w sieci, i jak w niej funkcjonują nasi podopieczni. Mimo wspomnianych trudności nie ma powodu, aby dzieci ze SPE nie mogły efektywnie korzystać z dobrodziejstw cyfrowego świata. To tym bardziej, że technologie cyfrowe, niezbędne do życia i pracy w nowoczesnym społeczeństwie informacyjnym, stwarzają zupełnie nowe szanse i możliwości także dla takich dzieci. Wszystkim naszym działaniom (pedagogów specjalnych, a także rodziców) powinny przyświecać następujące cele:

Uświadamianie uczniów, oraz ich rodziców, jak korzystać z internetu i nowoczesnych technologii.
Wyposażenie dzieci i młodzieży w kompetencje cyfrowe i zasady bezpiecznego funkcjonowania w sieci, bez narażania ich na niebezpieczeństwa związane z przebywaniem w niej.
Zaznajomienie naszych uczniów, rodziców, nauczycieli i wychowawców z problematyką bezpieczeństwa online oraz promocją pozytywnego wykorzystywania internetu.
Inicjować i propagować działania na rzecz bezpiecznego dostępu dzieci i młodzieży do zasobów internetowych.
Być z nimi i towarzyszyć w wędrówkach po wirtualnym świecie.

Co należy zrobić, aby spopularyzować wśród uczniów bezpieczeństwo w sieci? Każdy dzień jest dobry do tego, by przypominać o zasadach bezpiecznego surfowania po internecie. Natomiast coroczny Dzień Bezpiecznego Internetu jest pretekstem do podejmowania wielu kreatywnych i atrakcyjnych dla uczniów działań poprawiających ich bezpieczeństwo online oraz zwiększających ich umiejętność właściwego i efektywnego korzystania z dobrodziejstw sieci. Co z okazji DBI, ale także w trakcie bieżącej pracy z uczniem, możemy zrobić, aby nasi podopieczni czuli się pełnoprawnymi uczestnikami sieci, mieli poczucie bezpieczeństwa i nie łamali obowiązujących zasad?:

Wspólnie z dziećmi należy przygotować kanon właściwych zachowań w sieci (netykieta).
Opracować katalog bezpiecznych, wartościowych aplikacji i programów edukacyjnych.
Rozmawiać z uczniami na temat tego, jak powinniśmy korzystać z sieci, i w jaki sposób poruszać się w tej ogromnej, wirtualnej przestrzeni.
Warto dać głos samym uczniom, którzy np. w formie klasowych, czy szkolnych debat sami wymieniliby się spostrzeżeniami i doświadczeniami wynikającymi z użytkowania wspólnej cyfrowej przestrzeni.
Na pewno wartościowe okaże się spotkanie z ekspertami z tej dziedziny, między innymi np. z edukatorami, trenerami, terapeutami czy np. policjantami.
Nie może w tych działaniach zabraknąć również rodziców, którzy nie tylko powinni być świadomi swojej roli w kształtowaniu właściwych, bezpiecznych zachowań dzieci, ale sami również powinni taką wiedzę posiąść.

Póki co warto przypomnieć niektóre wartościowe publikacje, które po dostosowaniu możemy wykorzystać na naszych zajęciach zarówno z najmłodszymi uczniami, jak i tymi starszymi. Zebrałam je w formie interaktywnego plakatu, który w bardzo prosty sposób możemy stworzyć w programie Genially.

Po kliknięciu w obrazek, przejściu do plakatu i kliknięciu na odpowiedni znacznik przeniesiemy się do proponowanego zasobu.

Plakat w aplikacji

W sieci jest coraz więcej naprawdę wartościowych materiałów, które z pewnością ułatwią nam wszystkim nie tylko przygotowanie tego istotnego wydarzenia, ale przede wszystkim wzbogacą naszą wiedzę. Mam jednak niedosyt i świadomość tego, że niestety brakuje nam materiałów, które dostosowane byłyby do niepełnosprawnych intelektualnie użytkowników Internetu. Dzieci i młodzież z umiarkowaną, a czasami nawet i lekką niepełnosprawnością intelektualną, nie zawsze potrafią czytać, a jeśli nawet odczytują krótkie teksty to nie zawsze rozumieją ich znaczenie. Pojawiające się w dostępnych materiałach przykłady, dobre praktyki nasycone są trudnym słownictwem, metaforami, których te dzieci i dorośli po prostu nie rozumieją. Ktoś mógłby powiedzieć, że przecież są bajki, są kreskówki dla dzieci, które poruszają ten temat. Ale stanowczo się temu sprzeciwiam. Niepełnosprawni intelektualnie, dorośli użytkownicy sieci nie powinni być traktowani jak dzieci. Nie zależy nam na infantylizacji przekazu, tylko na jego prostocie. Nawet trudne, ważne i istotne treści można przekazać w prosty, bezpośredni sposób, bez użycia zawiłego, niezrozumiałego słownictwa. Zależy nam na właściwym doborze narzędzi i treści, które nie upokorzą tych osób, nie zbagatelizują tematu, a ułatwią jego przyswojenie. Odpowiednio zwizualizowany przekaz pomoże nie tylko w zrozumieniu trudnego tematu, ale także zapamiętywaniu treści. Idealnym narzędziem do przygotowywania tego typu treści może być Canva, albo strona Design Cap. To bezpłatne narzędzia, dzięki którym przygotujecie spersonalizowane materiały edukacyjne - z powodzeniem skorzystają z nich także wasi uczniowie!

Plakat wykonany przez ucznia w aplikacji Canva[/caption] Nie wszyscy są ekspertami z dziedziny nowoczesnych technologii. Warto zatem wesprzeć ich pracę i pomóc w opracowaniu materiałów niezbędnych do edukacji cyfrowej ich uczniów. Od wielu lat staram się na współprowadzonym blogu www.specjalni.pl, podsuwać pomysły na wykorzystywanie TIK w pracy edukacyjnej i terapeutycznej. Coraz więcej nauczycieli świadomie wdraża cyfrowe elementy na swoich lekcjach. Pozostaje jednak jeszcze temat bezpieczeństwa i świadomości korzystania z Internetu przez tych uczniów. Myślę, że pedagodzy specjalni robią co mogą, by właściwie przygotować dzieci i młodzież do funkcjonowania w tej wymagającej przestrzeni, ale stanowczo potrzebują jeszcze właściwych, dostosowanych materiałów. Nie zapomnijmy także o uczniach ze SPE np. z autyzmem, niedowidzących, niewidomych niedosłyszących, nie komunikujących się werbalnie czy niesłyszących. Jeśli ktoś z Państwa ma wiedzę na temat dostępnych materiałów dostosowanych do tych uczniów prosimy o informację, stworzymy wtedy bazę takich publikacji. Jakie materiały są najbardziej pożądane?:

Byłoby wspaniale, gdyby to były materiały z małą ilością tekstu, a większą obrazu!
Z pewnością sprawdzą się pomoce w formie komiksowej.
Przydałyby się także krótkie filmiki z wyraźnym, prostym przekazem. Z sytuacjami z życia codziennego. Mogły by wówczas wesprzeć także trening umiejętności społecznych.
Nieocenioną pomocą są zawsze mapy myśli, infografiki i plakaty.

W ostatnim czasie we współpracy z Mateuszem Łyskiem z grupy Belfry Bazgrolą udało mi się przygotować plansze dotyczące zasad bezpiecznego internetu. Warto z nich skorzystać, bo wizualizują ważne informacje, które wszyscy nasi uczniowie powinni znać. Przekaz tych haseł jest pozytywny, bez negatywnych skojarzeń.

Otwieraj wiadomości tylko od znajomych osób,.
Unikaj klikania nieznanych linków i otwierania załączników w wiadomościach e-mail.
Nie podawaj w sieci danych osobowych ani haseł.
Nie wysyłaj swoich zdjęć osobom poznanym w sieci.
Pamiętaj, że osoba po drugiej stronie nie musi być tym, za kogo się podaje.
Szanuj prawa autorskie udostępnianych w sieci plików.
O niepokojących sytuacjach w sieci powiedz rodzicom lub innej zaufanej osobie dorosłej.
Szanuj innych użytkowników Internetu.
Korzystaj z umiarem z internetu!

Plansze i wklejkę do zeszytu pobierz TUTAJ. Pamiętajmy, że wiele fundacji, stowarzyszeń i instytucji zajmujących się edukacją publikuje mnóstwo wartościowych materiałów edukacyjnych w omawianym temacie. Organizuje przeróżne inicjatywy, webinary i konferencje, z których możecie Państwo skorzystać, by zwiekszyć swoją wiedzę na temat bezpieczeństwa w sieci. Do najciekawszych należą:

Artykuł jest jednym z cyklu materiałów przygotowanych przez naszych ekspertów na temat edukacji medialnej. Zapraszamy do lektury pozostałych!

Zachęcamy do skorzystania ze scenariusza lekcji»

Autorka: Zyta Czechowska - Ambasadorka programu eTwinning

Nauczyciel Roku 2019. Właścicielka i dyrektorka Niepublicznego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli- Zyta Czechowska specjalni.pl. Absolwentka UAM w Poznaniu, na kierunku pedagogika specjalna, od ponad 24 lat terapeuta i nauczyciel w szkole specjalnej. Pasjonatka nowoczesnych technologii. Współautorka projektu sieci współpracy nauczycieli „ Czas TIKa”, prowadzi warsztaty i szkolenia i Rady Pedagogiczne dla nauczycieli z zakresu stosowania i wdrażania TIK. Współprowadzi bloga edukacyjnego www.specjalni.pl . Ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli. Trenerka Cyfrowego Dialogu i programu #SuperKoderzy w zakresie programowania i TIK. Należy do społeczności Superbelfrzy RP. Trenerka Umiejętności Społecznych. W 2017 r. otrzymała Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej za szczególne osiągnięcia edukacyjne i wychowawcze. Posiada tytuł Microsoft Innovative Educator Ekspert, nadawany przez firmę Microsoft najbardziej innowacyjnym nauczycielom na świecie. Jest czynną ambasadorką programu eTwinning.

26.02.2021

Scenariusz lekcji, Szkoła podstawowa, Edukacja medialna, Transformacja cyfrowa